miền Bắc là sự chuẩn bị cho giải phóng miền Nam. Phát biểu với đại diện
Mặt trận Tổ quốc, Chinh kêu gọi cách mạng văn hoá để đào tạo trí thức
mới phục vụ xã hội trong kỷ nguyên mới. Giải thích lý do qua quyết định
phát động chương trình, Thủ tướng Phạm Văn Đồng - có lẽ là một trong số
đồng minh của Trường Chinh lúc này - tuyên bố “miền Bắc mạnh hơn”
giúp dân tộc Việt Nam mạnh hơn trong cuộc đấu tranh vì thống nhất đất
nước, đồng thời “con đường làm cho miền Bắc mạnh hơn chính là con
đường xã hội chủ nghĩa”.
Lúc này, vai trò thống lĩnh của Hồ Chí Minh trong Đảng đã yếu đi. Quá
trình này có thể bắt đầu khi ảnh hưởng của Trung Quốc tăng lên đối với
phong trào đầu thập niên 1950 và tăng nhanh sau Hội nghị Geneva, khi các
đồng chí của ông sôi sục không thống nhất trong hoà bình thất bại. Sự xuất
hiện của Lê Duẩn là hình ảnh quan trọng nhất trong sân khấu chính trị, điều
này làm giảm sút quyền lực của những người khác.
Dù bị Trường Chinh qua mặt trong cuộc tranh cãi chính sách tại hội nghị
toàn thể lần thứ XII, Lê Duẩn không phí thì giờ để củng cố quyền lực của
mình trong bộ máy Đảng. Vài tháng sau, những người ủng hộ Trường
Chinh và Hồ Chí Minh bị loại bỏ ra khỏi vị trí quyền lực, thay thế bằng
những người mới. Công cụ của Lê Duẩn để thanh lọc những người chống
đối là Lê Đức Thọ, đồng sự cũ của ông.
Sinh ở Nam Định năm 1911 trong một gia đình Nho giáo, Lê Đức Thọ
(tên thật Phan Đình Khải) đã tham gia phong trào cách mạng cuối thập niên
1920, nhưng chẳng bao lâu bị bắt, cầm tù gần hai thập niên. Ra tù năm
1945, ông được cử đến Nam Kỳ, phó của Lê Duẩn dưới bí danh “Sáu”
trong kháng chiến chống Pháp. Tầm nhìn hạn hẹp, thái độ xảo quyệt, hình
ảnh khắc khổ trong con mắt người ngoài, Thọ nhanh chóng được tặng biệt
danh là “Sáu Búa” vì cách xử rắn với các đồng chí. Dù Thọ ghen tị với Lê
Duẩn có vị trí cao hơn trong Đảng, nhưng hai người cộng tác hiệu quả, khi
Lê Duẩn lên chức, Thọ theo Lê Duẩn ra Hà Nội, làm Trưởng Ban Tổ chức
Trung ương Đảng, một vị trí chẳng bao lâu ông biến thành một bộ máy hiệu
quả để điều tra và kiểm soát những hoạt động của các đảng viên cao cấp.
