cũng như bây giờ, Marseilles vẫn là một thành phố xô bồ, đường phố đầy
thuỷ thủ, ma cà bông, lái buôn và những tên trộm cắp gồm tất cả các dân
tộc. Trông thấy các cô gái điếm lên tàu với các thuỷ thủ, Thành hỏi bạn
“Tại sao người Pháp không khai hóa văn minh cho đồng bào của họ trước
khi khi đi “khai hoá” chúng ta”.
Thành quay trở lại tàu trước khi tàu rời đi Le Havre; tàu tới Le Havre
ngày 15-7. Vài ngày sau tàu tới Dunkirk, sau đó trở lại Marseilles và cập
cảng thành phố vào giữa tháng chín. Tại đây, Thành đã viết một bức thư gửi
tổng thống Cộng hoà Pháp. Sự kiện này rất lạ do vậy cần in lại toàn văn
bức thư:
Marseilles ngày 15 tháng 9 năm 1919
Thưa Ngài Tổng thống,
Tôi rất vinh dự đề nghị ngài giúp đỡ để tôi có thể được nhận vào học tại
Trường Thuộc địa như một học sinh nội trú.
Tôi đang làm việc cho công ty Chargeurs Réunis (Đô đốc Latouche-
Tréville) để sinh sống. Tôi hoàn toàn không có nguồn giúp đỡ và tôi rất
muốn được đi học. Tôi mong muốn có thể giúp nước Pháp trong vấn đề có
liên quan tới đồng bào tôi đồng thời có thể tạo thuận lợi cho đồng bào tôi
thông qua việc truyền đạt lại kiến thức.
Tôi sinh ra tại tỉnh Nghệ An, Trung Kỳ. Tôi hy vọng ngài ủng hộ đề nghị
của tôi. Tôi xin gửi tới ngài Tổng thống lời cảm ơn trân trọng nhất.
Nguyễn Tất Thành
Sinh tại Vinh, 1892
Con trai Nguyễn Sinh Huy (tiến sỹ văn chương)
Sinh viên Tiếng Pháp và Trung Quốc
Marseilles
Ngày 15 tháng 9 năm 1911
Trường Thuộc địa thành lập năm 1885 để đào tạo các công chức của
chính phủ tại các vùng thuộc địa của Pháp, trường có “khoa bản xứ” dạy
các vấn đề liên quan đến thuộc địa với khoảng hai mươi xuất học bổng
