dành cho các sinh viên từ vùng Đông Dương thuộc Pháp. Một số học giả
băn khoăn không hiểu tại sao, một thanh niên như Nguyễn Tất Thành,
người kịch liệt phản đối sự thống trị của người Pháp, lại muốn học trường
thuộc địa để phục vụ nước Pháp. Họ đã phỏng đoán, có thể Thành đã có ý
định đổi lòng yêu nước lấy sự nghiệp trong bộ máy chính quyền Pháp. Tuy
nhiên, nhìn vào việc học tập trước đây của Thành tại trường Quốc Học Huế
thì hành động của Thành không có gì đáng ngạc nhiên. Mặc dù thái độ thù
nghịch của Thành đối với chính quyền thuộc địa Pháp ở Đông Dương rất rõ
ràng, Thành vẫn chưa quyết định cụ thể đi con đường nào để giải phóng đất
nước. Theo Thành kể lại, ông rất muốn tiếp tục học để nâng cao hiểu biết
về tình hình thực tế. Trong một bức thư viết vào năm 1911, Thành đã nói
với người chị, hy vọng tiếp tục được học ở Pháp và sẽ trở về Đông Dương
trong vòng năm hoặc sáu năm. Hơn nữa, như trong bức thư Thành gửi cho
Tổng thống Pháp đã nêu rõ mục tiêu cuối cùng là trở thành người có ích
cho đất nước. Có lẽ và không phải là lần cuối, Thành đã che giấu ý định
thật sự của mình để đạt được mục đích.
Từ Marseilles, Thành trở lại Sài Gòn trên con tàu Đô đốc Latouche-
Tréville. Thành đã rời tàu khi tàu tới nơi vào giữa tháng mười và cố liên hệ
với cha. Ông Sắc vẫn chưa tìm được công việc ổn định từ khi bị triều đình
cách chức và đã bị bắt trong một lần vì say rượu. Sau khi làm việc trong
một thời gian dài tại đồn điền cao su ở Thủ Dầu Một, gần biên giới
Campuchia, ông Sắc bắt đầu bán thuốc bắc trên khắp Nam Kỳ. Mặc dù có
thể ông Sắc sống ở đâu đó trong vùng phụ cận Sài Gòn khi con trai tới,
không có dấu hiệu nào chứng tỏ cả hai cha con biết nhau ai đang ở đâu.
Ngày 31-10-1911, Thành viết thư gửi toàn quyền Pháp ở Trung Kỳ giải
thích rằng Thành và cha bị ly tán vì cảnh bần cùng trong hơn hai năm và
gửi kèm theo mười lăm đồng cho cha. Thành đã không nhận được thư trả
lời.
Từ Sài Gòn, Thành quay trở lại Marseilles, tại đó Thành được biết đơn
xin học của mình tại Trường Thuộc địa đã bị từ chối. Đơn xin học đã được
gửi tới giám hiệu nhà trường và họ trả lời rằng “chỉ các thí sinh được quan
