tiền ấy thì số tiền tiết kiệm được sẽ chia cho công ty và Nhà nước. Khách sạn
sẽ có tất cả 12 buồng. Thế là dân An Nam phải trả 100.000 đồng hay
1.000.000 phrăng mỗi buồng để một ngày kia vài ông da trắng ăn bám và lười
biếng đến nghỉ tay chân rỗi rãi của các ông!
Một anh chủ thầu cống rãnh nào đó giao ống nước làm bằng vôi thay
cho ống ximăng, ống không đầy một mét lại khai là dài ba mét, rồi chia nhau
với các ông hội đồng thành phố người Âu 1.600.000 phrăng. Một ông kỹ sư
khác, đồng thời kiêm cả nhiệm vụ phó đốc lý, biển thủ 300.000 phrăng trong
việc xây cống rãnh và sửa sang lại có một đường phố. Một ông kỹ sư địa
chính và hội đồng thuộc địa nào đó đút túi hơn 900.000 phrăng tiền công đo
đạc để lập bản đồ đất đai ở ba tổng. Và, vì thấy ngài "thanh liêm" lắm và có
chân trong công ty độc quyền hải cảng Sài Gòn, nên Chính phủ vừa mới giao
cho ngài làm luôn cả các công việc đạc điền ở nhiều tỉnh khác.
Đại bợm nhất trong số kẻ cướp ấy là "Tổng công ty thuộc địa" vừa mới
được nhượng hải cảng Sài Gòn - Chợ Lớn (Nam Kỳ). Cho hưởng độc quyền
tức là cho công ty ấy hải cảng với cả đất đai nhà cửa, dụng cụ máy móc cần
thiết để kinh doanh, cho quyền thu thuế và độc quyền vận tải để xuất cảng.
Như thế là, nông dân, tiểu thương, công nhân khuân vác ở cảng, chủ
thuyền ở Nam Kỳ, tất cả mọi người đều bị phó mặc trong tay một công ty độc
quyền ăn cướp muốn làm gì thì làm, mà đại biểu là một tên kỹ sư và ... là
nghị viên hội đồng thuộc địa.
CÔNG CHíNH
Thực dân Pháp đánh giá công ơn khai hoá của họ ở Đông Dương bằng
những kilômét đường cái mà họ đã đắp bằng tiền và công sức của người An
Nam. Song người Pháp cũng chỉ đặt đường xe lửa ở những nơi họ cần dùng
