lệnh sĩ quan da trắng. Cái chế độ đẳng cấp phân biệt "nhân chủng - quân sự"
ấy lại còn rõ rệt hơn nữa khi những người lính da trắng và lính khác màu da
cùng đi chung trên một chuyến xe lửa hoặc tầu thuỷ. Ví dụ như việc mới nhất
gần đây:
Hồi tháng năm, chiếc tàu Ligiê chở 600 lính người Mangát từ Pháp sang
Mađagátxca. Các hạ sĩ quan người bản xứ thì chen chúc dưới hầm tàu, còn
đồng nghiệp của họ, những hạ sĩ quan da trắng, thì được đường hoàng nằm
trong các buồng dành riêng.
Hẳn những người anh em khác màu da chúng ta, nóng sôi lên vì các nồi
súpde nếu không phải vì lý tưởng, và tỉnh dậy vì tiếng động ầm ầm của chân
vịt quay hay vì tiếng gọi của lương tri, có thể suy nghĩ và hiểu rằng cái chủ
nghĩa tư bản tốt đẹp kia vẫn coi họ và bao giờ cũng chỉ coi họ như những kẻ
ôlô malôtô
1)
mà thôi.
N.A.Q.
Báo L'Humanité,
ngày 1-6-1922.
