phóng đại quá mức vấn đề tiền tệ và tài chính nhưng chỉ có một số ít đại
biểu hiểu được vấn đề.
Một trong những đại biểu Đại hội Đại biểu Nhân dân hiểu rõ đúng
mức tình hình này và nêu lên cái giá về mặt xã hội của công cuộc cải cách
là Nikolai Shmelev. Ông đề xuất một số biện pháp ngăn chặn thâm hụt ngân
sách và dần dần áp dụng cơ chế thị trường. Phải trả giá cho cải cách là
đương nhiên, một trong những hệ quả đó là nợ nước ngoài tăng. Ông là một
nhà tiên tri nhưng Đại hội Đại biểu Nhân dân lại là mảnh đất hoang dã. Các
đại biểu phản ứng kịch liệt trước các đề nghị của ông. Trong số đó Thủ
tướng Nikolai Ryzhkov chỉ trích mạnh mẽ nhất. Tuy nhiên, ông nặng về chỉ
trích mà không đưa ra được giải pháp thay thế nào. Đại hội Đại biểu Nhân
dân đặt dấu ấn của mình trên mặt trận này. Cho đến nay, câu chuyện viễn
tưởng này vẫn được nhắc đến, perestroika biến mọi người thành người
chiến thắng. Lần đầu tiên, một quan điểm được đưa ra khá rõ ràng là phải
có kẻ thua cuộc và tiến trình cải cách là đau đớn.
Luật Doanh nghiệp Nhà nước (có khoảng 46 nghìn xí nghiệp) đã trao
quyền kiểm soát tài chính cho các xí nghiệp. Dưới sự kiểm soát của trung
ương, mức lương tăng mạnh và người quản lý đã dồn hết tâm lực để tìm
nguồn lương cho nhân công. Quỹ đầu tư cho xí nghiệp đều được kiểm soát
gắt gao. Tình hình này càng trầm trọng do sự miễn cưỡng của giới lãnh đạo
chấp nhận cải cách giá cả. Xí nghiệp tăng giá các mặt hàng, sử dụng một
phần nguồn thu này trả lương cho nhân công và thậm chí còn để triển khai
dự án xây dựng mới. Người ta tính toán là nhà nước lại phải cấp vốn tiếp
cho dự án.
Theo tính toán của Egor Gaidar, trung ương phong tỏa 24 nghìn dự án
đầu tư năm 1989, nhưng cùng thời gian đó, đã triển khai 146 nghìn dự án
mới. Phải đảo ngược trật tự mong muốn, trung ương chỉ tập trung đầu tư
vào các dự án khả thi. Không có cải cách giá cả cân bằng cung và cầu thì
nền kinh tế thị trường không thể hình thành. Đồng thời, khả năng trung
