viết Tối cao lại bác bỏ ngay lập tức. Các sự kiện trên chứng tỏ Pavlov là sự
lựa chọn tai họa. Thủ tướng mới và các phó thủ tướng đều được Xô viết Tối
cao phê chuẩn ngày 14/1/1991. Trong vòng vài tuần, các bộ trưởng khác
cũng được phê chuẩn. Đây là chính phủ đầu tiên và cũng là cuối cùng nắm
quyền đặt dưới sự hợp nhất giữa tổng thống và Hội đồng Liên bang và được
Xô viết Tối cao phê chuẩn. Pavlov và nội các mới của ông bị báo giới được
quyền tự do ngôn luận chọc tức. Gorbachev thảo luận với họ về khả năng
đình chỉ luật tự do ngôn luận này.
Tại sao Gorbachev lại từ bỏ sáng kiến mùa thu năm 1990 bằng cách
không tán đồng chương trình cải cách Shatalin-Yavlinsky? Trước hết ông
thiếu sự hiểu biết về kinh tế thị trường. Đây là nền kinh tế dựa trên sáng
kiến của cá nhân, quyền sở hữu tư nhân, còn nhà nước chỉ lập ra một cơ chế
phát huy sự sáng tạo và năng động của toàn xã hội. Điều này nghĩa là tước
bỏ quyền lợi kinh tế của giới quan chức. Thị trường sẽ có nghĩa là sức mạnh
kinh tế, và sức mạnh chính trị sẽ được chuyển giao cho các nước cộng hòa.
Nếu Gorbachev đứng về phái cải cách nhanh và mạnh, ông sẽ phải từ bỏ
quyền lực và chỉ đóng vai trò điều phối ở trung ương. Ông lại quá ham
muốn quyền lực nên không thể từ bỏ được. Các nhân vật bảo thủ đã không
ngừng kêu gọi củng cố một chính phủ trung ương mạnh, đặc biệt là các
tướng tá trong quân đội, một nhóm quân sự có thế lực trong Đại hội Đại
biểu Nhân dân toàn quốc. Họ quả quyết rằng thị trường sẽ xô đẩy chế độ
Liên bang tan rã và có thể xảy ra nội chiến. Gorbachev lưỡng lự, đi tới đi
lui, nói quanh nói co, cố gắng đi theo đường lối trung dung và lúng túng.
Nguyên do chính của tình thế khó xử này là ông thiếu sự đánh giá sáng suốt
về tình hình Liên bang Xô viết. Dường như ông tin là ông có thể tìm ra một
giải pháp trung lập cho cả hai nhóm cải cách. Ông từ chối lắng nghe ý kiến
của những người cho rằng không tồn tại một giải pháp trung lập. Ông nửa
muốn quay lại hệ thống hành chính-mệnh lệnh, nửa muốn áp dụng cơ chế
thị trường. Tính cứng đầu cứng cổ buộc ông phải trả giá.
