thủ, nhưng ông đặt xã hội và đất nước lên trên hết. Khi ông nhận thấy
quyền lực đang trượt khỏi tay, ông cũng không có ý định dùng vũ lực giành
lại. Trong chính sách đối ngoại, ông cũng làm nên nhiều điều kỳ diệu và
góp phần tạo dựng một thế giới mới. Người ta bầu ông là nhân vật xuất sắc
nhất trong năm và của thập niên.
Lẽ ra ông nên làm điều gì để tiếp tục nắm quyền sau khi xem xét thấu
đáo mọi việc xảy ra? Đưa ra một nền kinh tế thị trường, cho phép các nước
cộng hòa Baltic tách khỏi Liên bang và thương lượng một Liên bang mới
gồm các nước có chủ quyền? Lẽ ra cấp trung ương ở Moskva nên có sáng
kiến thực hiện quá trình bãi bỏ độc quyền, cải cách giá cả, áp dụng các thể
chế thị trường có định hướng nhằm điều chỉnh một thị trường hoàn chỉnh.
Một thị trường chung có thể đã xuất hiện. Điều này tạo ra sự đồng thuận về
chính trị sớm hơn, nhất là khi các nước cộng hòa biết sự phát triển một nền
kinh tế chung là tất cả mọi người đều có lợi. Gorbachev không bao giờ tán
thành kinh tế thị trường và luôn để tâm vào các vấn đề chính trị lúc nền
kinh tế đang trên đà suy thoái trầm trọng. Do vậy, nếu ông ưu tiên tập trung
vào kinh tế hơn là cải cách chính trị thì có thể đem lại kết quả tốt hơn nhiều.
Ông chưa bao giờ thảo luận trực tiếp với Ryzhkov và đây chính là điểm yếu
của ông. Điều đó có nghĩa là không hề có một chính sách cải cách kinh tế
nào được đưa ra bàn thảo. Ông hài lòng với Pavlov vì ông này không có
chút nổi bật gì. Ông cần phải có một trợ lý giỏi trong hàng ngũ lãnh đạo,
ủng hộ các chính sách của ông và có kỹ năng điều hành, triển khai các
chính sách đó. Gorbachev muốn có một thành tích chính trị nổi bật vững
chắc, nhưng ông lại cảm thấy nản lòng trước những thất bại trong quá trình
triển khai chính sách. Đây là nhược điểm nổi bật của ông.
GORBACHEV VÀ THUYẾT TRIỂN VỌNG
Một lý giải cho việc Gorbachev nghiêng về phái hữu khoảng từ tháng
10/1990 đến tháng 3/1991 có thể xuất phát từ thuyết triển vọng. Theo
thuyết này, mọi người sẵn sàng chấp nhận rủi ro, họ được hướng dẫn nhiều
