Napoleon, một phần là vì tính cách ngang ngược của ông, một phần là yêu
cầu ngày càng cao của Napoleon về những chi phí khổng lồ và danh vị cao
quý. Điều này rất khó chịu và nhũng nhiễu. Năm 1812, xuất phát từ ý đồ
nghệ thuật của chính mình, David đã hoàn thành tác phẩm “Napoleon đang
làm việc”. Napoleon bộn bề với những kế hoạch chuẩn bị cho chiến dịch
Nga, nhưng ông lai bị chứng mất ngủ triền miên hành hạ. Bức tranh tái hiện
hình ảnh Napoleon trong tư thế truyền thống, tay phải chống thắt lưng sẵn
sàng làm việc, thậm chí khi bình minh chưa thức dậy, trên bàn là tập hồ sơ
với dòng chữ “bộ luật”. Ấn tượng toát lên từ bức tranh là hình ảnh của một
nhà cầm quyền làm việc không biết mệt mỏi trong khung cảnh đời thường.
Tuy nhiên, đây là hình ảnh phi lý thậm chí rất mong manh trong những năm
tháng chứng kiến cảnh quân sự thất bại thảm hại chưa từng có của
Napoleon.
Những năm cuối của Đế chế, vai trò của David bị mờ nhạt dần vì những
công trình độc lập và mang tính sáng tạo của học trò ông, điển hình là Gros,
Girodet, Guerin, Gerard, Ingres và nhà tiểu họa Isabey. Trong số những
người này, Antoine-Jean Gros (1771-1835) là người cạnh tranh đáng chú ý
nhất, vì ông vẽ phục vụ cho sứ mệnh của Đế chế và để lại những tác phẩm
đáng nhớ nhất về Napoleon theo phong cách lãng mạn cổ điển. Gros diện
kiến Napoleon, tham gia phục vụ trong chiến dịch chinh phạt Italy và cho ra
đời hàng loạt tác phẩm lấy bối cảnh từ chiến dịch này, trong khi đó David
lại từ chối phục vụ ngôi sao quân sự mới nổi – Napoleon. Gros tiếp tục cho
ra đời hàng loạt công trình nghệ thuật phục vụ sứ mệnh của đế chế. Tác
phẩm của ông “ Napoleon vượt cầu tại Arcola” (1796) được vẽ ngay trên
không khí chiến trận. Napoleon rất thích và đánh giá cao tác phẩm này hơn
tác phẩm “Napoleon vượt Saint-Bernard” của David hoàn thành một vài
năm sau đó. Trong khi David không thể hiện được tài năng trên lĩnh vực vẽ
trực tiếp, thì tác phẩm đầu tay của Gros lai chứng tỏ tài năng nắm bắt hiện
thực và chuyển tải vào tranh vẽ.
