một người bạn cũng bị lưu đày với Napoleon, ghi chép lại và xuất bản năm
1823, là một tài liệu đặc biệt quan trọng vì nó đã ghi chép lại thời khắc
Napoleon bị phế truất.
30 Napoleon III: Louis – Napoleon Bonaparte (1808-1873), là tổng thống
đầu tiên của nền cộng hòa Pháp và là hoàng đế duy nhất của Đế chế Pháp
thứ nhì.
Tóm lại, từ những bằng chứng có giá trị, chúng ta đã có được một nguồn tài
liệu đồ sộ để xây dựng một hình ảnh con người Napoleon. Rõ ràng là ông
đã tạo sợi dây liên hệ mật thiết giữa sức mạnh chính trị và sức mạnh quân
sự. Chính nó tạo nên tính cách bạo ngược của ông. Trong lá thư gửi anh trai
Jerome ngày 2/6/1805, ông viết: “Tôi là người như thế nào? Tôi là người có
sức mạnh ý chí, nghị lực và sự táo bạo.”. Vào khoảng năm 1811, theo hồi
ký của Bourrienne(31), Napoleon đã thẳng thừng thừa nhận: “Quyền lực
của tôi có được là nhờ vào vinh quang, vinh quang của chiến thắng. Tôi sẽ
mất đi quyền lực nếu tôi không có thêm vinh quang, không có thêm chiến
thắng. Các cuộc chinh phục đã làm nên con người tôi; chỉ có các cuộc chinh
phục mới đem lại cho tôi quyền lực.”. Cùng trong thời gian đó, Napoleon
cũng thừa nhận với Chapatal rằng ông còn thiếu tính hợp pháp cho một
vương triều thật sự: “Ở bất kỳ nơi nào, trong cũng như ngoài nước, tôi
thống trị dựa trên nỗi sợ hãi của mọi người. Nếu tôi từ bỏ quyền lực của
mình, tôi sẽ bị phế truất nhanh chóng. Đây là vị trí của tôi và là động lực
thúc đẩy tôi”. Chí ít thì về mặt này, ông cũng tỏ ra nhất quán và đề cập đến
nó nhiều lần trong thời gian bị lưu đày. Ví dụ, trong một cuộc trao đổi với
Las Cases(32) vào ngày 7/9/1816, ông đã một lần nữa khẳng định: “Ở vị thế
như tôi, khi bị tước quyền lực, quyền công dân, tôi buộc phải tránh các đối
thủ; tôi phải dũng cảm, phải quyết đoán và bạo ngược”.
31 Bourrienne (1769-1834): nhà ngoại giao Pháp.
32 Las Cases (1766-1842): sĩ quan trong lực lượng hải quân Pháp.
