vợ mà không yêu vợ, tôi dạy dỗ các con trong kỷ luật và sợ hãi. Và bằng sự
chăm chỉ và cẩn trọng của mình tôi đã đạt được những thành tích không
nhỏ. Đấy là cuộc sống của tôi, cả cuộc đời tôi. Tôi không nhìn vào thứ gì
ngoài những cái thuộc về trách nhiệm của tôi. Bao giờ tôi về với Chúa thì
ngay cả trên báo sẽ viết tôi là người lao động có đóng góp xứng đáng và có
tính cách mẫu mực như thế nào. Nhưng nếu mà mọi người biết trong đó là
sự cô đơn, nghi kỵ và cứng rắn...
“Cách đây ba năm vợ tôi chết. Tôi không thú nhận với chính mình và
mọi người, nhưng tôi buồn vô cùng và trong nỗi buồn ấy tôi đã lục tất cả
các kỷ niệm của gia đình, những cái cha mẹ để lại: ảnh, thư, vở hồi tôi còn
đi học - tôi nghẹn trong cổ họng khi nhìn thấy những thứ cha tôi đã gói lại
và cất đi cẩn thận như thế nào và rõ ràng là cha tôi đã yêu tôi. Trên tầng
dưới mái là cả một tủ đầy; dưới đáy một ngăn kéo có một cái hộp được
niêm phong bằng dấu của cha tôi; khi tôi mở ra, tôi tìm thấy bộ sưu tập tem
mà tôi đã làm cách đây năm mươi năm.
“Tôi không giấu gì các ông; những dòng nước mắt của tôi tuôn trào ra
và cái hộp ấy tôi đã mang về phòng như một kho báu. Bởi thế và lần ấy là
thế. Tôi hiểu rằng sáng hôm ấy khi tôi ốm có ai đó tìm ra bộ sưu tập tem
của tôi và cha tôi đã tịch thu để tôi không vì nó mà bỏ bê việc học hành! Lẽ
ra cha tôi không nên làm thế, nhưng ở trong hành động đó là cả sự chăm
sóc nghiêm khắc và tình yêu của ông; tôi không biết, nhưng tôi bắt đầu
thương cả cha tôi lẫn chính bản thân tôi. Và sau đó tôi bỗng nhớ ra: Thế là
thằng Lojzík đã không ăn cắp của tôi bộ tem! Trời ạ, tôi đã bất công với nó!
Và tôi lại nhìn thấy thằng bé nghịch ngợm, lôi thôi, mặt đầy tàn nhang
đứng trước mặt tôi. Có trời biết nó đã thành người như thế nào và nó còn
sống không! Tôi thấy xấu hổ và thẹn thùng khi nhớ lại. Chỉ vì một sự nghi
ngờ sai trái mà tôi đã mất đứa bạn duy nhất của mình và vì thế tôi mất cả
tuổi thơ. Vì thế mà tôi đã khinh bỉ những người nghèo; vì thế mà tôi khu xử
ngạo mạn và không gắn bó với bất cứ ai. Vì thế mà suốt đời tôi đã nhìn bất
cứ cái tem thư nào cũng với sự vô vị và khinh ghét. Vì thế nên tôi không
bao giờ viết thư cho người yêu và vợ mình và giấu việc này đi bằng cách
