quát bảo đội lính, nào, làm nhanh lên, nhanh lên cho xong sớm đi! Sao vậy,
mi chưa nhìn thấy ngần nấy người chết à, ngần nấy người chết. Vâng, nó
thế đấy, tôi tự nhủ, tôi đã nhìn thấy ngần nấy người chết, nhưng không nhìn
thấy một Người Chết duy nhất; tôi không quỳ xuống người ấy để xem mặt
và động vào tóc người ấy. Người chết cực kỳ im lặng, mi phải ở một mình
với người ấy... và nín thở... và để hiểu người ấy. Mỗi một người trong một
trăm ba mươi người ấy phải rất vất vả để nói với mi: Thưa trung tá, chúng
đã giết tôi; ông hãy nhìn tay mình, đấy không phải tay người hay sao!
Nhưng tất cả chúng ta đã quay lưng lại những người chết khi chúng ta đang
phải tiến hành một cuộc chiến tranh, chúng ta không thể nghe những người
đã ngã xuống. Trời ạ, nhất thiết xung quanh mỗi người ngã xuống đều có
một đám người chen chúc như ong bên tổ, đàn ông, đàn bà, trẻ con, run rẩy
nhìn người chết ấy một chút, ít ra một cái chân trong giày hay tóc bết máu.
Việc này có lẽ không phải xảy ra, việc này không nên xảy ra.
“Và tôi đã từng chôn cất mẹ tôi, mẹ tôi trông rất hoành tráng, rất yên
tâm và lịch sự trong chiếc quan tài đẹp. Chỉ lạ, nhưng không kinh khủng.
Nhưng cái này khác với cái chết; người bị giết không phải là người chết;
người bị giết lên án, như hét lên nỗi đau đớn lớn nhất và không chịu đựng
nổi. Hai chúng tôi, tôi và anh cảnh sát biết rằng có ma ám trong cái quầy
ấy. Và nó đánh thức tôi. Tôi không biết, chúng ta có linh hồn hay không,
nhưng trong chúng ta có những cái bất tử, giống như bản năng đòi công lý.
Tôi không hơn gì bất kỳ người đàn ông nào khác, nhưng trong tôi có một
cái gì đó mà chỉ thuộc về tôi, cái linh cảm về một trật tự to lớn và nghiêm
ngặt. Tôi biết rằng tôi nói không chuẩn, nhưng trong giây phút ấy tôi đã
biết tội ác là gì và làm nhục Thượng đế là gì. Để các ông biết, người bị giết
giống như cái đền thờ vô thần và trống không.”
“Và rồi sao,” ông Dobeš lên tiếng, “họ có tóm được tên đã giết bà ấy
không?” “Họ tóm được,” ông Hanák tiếp tục. Tôi đã trực tiếp nhìn thấy hắn
khi hai ngày sau cảnh sát dẫn hắn vào quầy hàng, nơi người ta hỏi cung hắn
tại hiện trường. Tôi chỉ nhìn thấy hắn khoảng năm giây, nhưng nó giống
