CHUCHÚ VÀ KÝ ỨC VỀ BALBOA
“L
ịch sử Panama sục sôi tới mức chỉ có thể giải thích bằng văn.” Đó
là điều tôi nghe được từ José Jésus Martinez, tức Chuchú, người am hiểu
nhất về eo đất này, về những vùng rừng, động vật và con người ở đó. Khi
viết những dòng này, tôi nghe thấy giọng anh trong một băng ghi âm vào
năm 1979 và tôi biết rằng tôi sẽ không thể viết về Balboa nếu không có ký
ức của anh trợ giúp.
“Và Panama cũng là mảnh đất của những kẻ bạc bẽo, ở đây ta không
bao giờ biết và sẽ luôn không biết mình làm việc cho ai,” Chuchú Martinez
vừa nói thêm vừa nhìn đầu chót điếu xì gà đang cháy đỏ trong một nhà
hàng ở Colón. Một lần nữa anh lại có lý, vì trong cuốn sách của Ngài
Chuẩn sĩ, không có một lời nào về chuyến đi của Balboa và việc phát hiện
ra Thái Bình Dương, hệt theo cái cách người ta giảm nhẹ công lao của don
Rodrigo Galván de Bastidas trong việc tìm ra Panama, dù học sinh ở
Panama vẫn đồng ca mỗi sáng thứ Hai rằng thời kỳ thuộc Tây Ban Nha của
đất nước bắt đầu với tên ông.
Galván de Bastidas là một thương nhân người vùng Seville và là một
nhà hàng hải giàu kinh nghiệm đã từng đi cùng Columbus trong hành trình
thứ hai của ông đến Tân Thế giới. Ông từng lái thuyền dọc bờ biển Đông
Bắc của Nam Mỹ, rồi từ Trung Mỹ tới đảo San Blas. Ông là người châu Âu
đầu tiên đặt chân lên đất Mỹ, trong khi Đại Đô đốc người Gênes
