- Cậu không biết phương Bắc, vì thế cậu không hiểu được đâu, Fredy
trả lời, và anh tiếp tục miêu tả những khu vườn nhỏ dẫn lên đồi Santa
Lucía.
Sau khi giật nẩy mình vì tiếng đại bác báo hiệu mười hai giờ trưa hằng
ngày ở Santiago, chúng tôi đi uống vài chầu bia ở quảng trường trung tâm
Armas, vì chúng tôi thấy khát kinh khủng, một trong những cơn khát mà ta
có khi tuổi đôi mươi.
Mấy tháng sau Fredy cho tôi khám phá phương Bắc. Phương Bắc của
anh. Cằn cỗi, khô hạn, nhưng đầy ký ức và luôn sẵn sàng cho những điều
kỳ diệu. Chúng tôi bắt đầu đi từ Iquique tảng sáng một ngày 30 tháng Ba
và, trước khi mặt trời (Inti) lên cao trên rặng núi phía Đông, chiếc Land
Rover cũ kỹ của một người bạn đưa chúng tôi đến Xa lộ Liên Mỹ, thẳng
tắp và dài như một con lươn vô tận.
Mười giờ sáng, sa mạc Atacama hiện ra với tất cả sự khắc nghiệt chói
lọi của nó, và tôi hiểu vì sao da của những người ở Atacama có vẻ già trước
tuổi, gương mặt hằn sâu những rãnh nhăn do mặt trời và những cơn gió
mang nitrat tạo nên.
Chúng tôi thăm những ngôi làng ma với những căn nhà được gìn giữ
nguyên vẹn, những căn phòng ngăn nắp, bàn ghế như đang chỉ chờ khách
tới, những sân khấu kịch của công nhân và trụ sở nghiệp đoàn sẵn sàng cho
lần đòi hỏi quyền lợi tới, và những ngôi trường với bảng đen để viết lên đó
lịch sử có thể giải thích cái chết bất ngờ của những cơ sở khai thác nitrat.
- Buenaventura Durruti đã từng qua đây. Ông đã ngủ lại trong căn nhà
này. Ở đó, ông đã nói về hiệp hội tự do của những người công nhân, Fredy
vừa chỉ tay vừa cho tôi biết lịch sử của chính anh.
Hoàng hôn xuống khi chúng tôi dừng chân trong một nghĩa trang với
những nấm mộ trang trí bằng hoa làm từ giấy đã khô và tôi tưởng rằng đó
