25
CHƯƠNG 69
KHÍ GIAO BIẾN LUẬN THIÊN
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. Năm vận thay ñổi ñể chủ về năm, trên ứng với « Thiên-cơ » (cơ là năm) ; hàn thử nối nhau, chân tà cùng
gặp. Nội ngoại phân ly, 6 kinh thay ñổi, 5 khí lần lượt, thái quá và bất cập, chuyên thắng và kiêm tính… Xin cho
biết rõ nguyên uỷ ra làm sao ?
(1)
(1). Thiên-cơ : tức là 365 ngày ứng với 365 ñộ của Chu-thiên.
-. CHÂN : tức là ñức hoá hay ; TÀ : tức là biến dịch hại ; NỘI-NGOẠI : tức là biểu lý ; 6 KINH : là tam âm tam dương.—5
khí tức là khí của 5 Tạng. – CHUYÊN THẮNG tức là cái năm thái quá, bất cập ; cái khí ñã thắng thời thắng mãi ; KIÊN TÍNH :
tức là hai khí cùng dồn lại…
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Cần phải hiểu rõ khí và vị. Vị ở trên thời là THIÊN-VĂN, vị ở dưới ñất là ðỊA-LÝ ; suốt với sự biến hoá của
nhân-khí là NHÂN-SỰ (việc của người. hợp với trên là thiên-văn, ñịa-lý, nhân-sự). Cho nên thái quá là ñến trước
thiên-thời, bất cập là ñến sau thiên thời. Do sự biến hoá ñó mà con người cùng ứng theo.
(1)
(1). « KHÍ-VỊ » tức là 6 khí và 5 vận, ñều có cái ñịnh vị về việc Tư-thiên, Kỷ-ñịa, chủ tuế, chủ Thời.—Người ở trong khoảng
khí giao của trời ñất, theo sự biến hoá của âm dương và 4 mùa, ñó là Nhân-sự. Cho nên vận khí mà thái quá là do cái khí của 4
mùa, trước mùa mà ñến ; còn bất cập là sau mùa mới ñến. Sự biến hoá của 4 mùa như vậy, người cũng phải ứng theo, không
ra dược ngoài phạm-vị.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. Sự hoá của 5 vận, thái quá như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Tuế thuộc MỘC mà thái quá, thời Phong-khí sẽ tràn lan ; do ñó nó sẽ chế thắng Thổ-khí ; người ứng theo
ñó mà mắc bịnh ở TỲ, sôn-tiết, ăn sút, thân thể nặng nề, phiền oan, trường minh, phúc chi mãn ; ở trên thời ứng
với TUẾ-TINH.
(1)
(1). Sôn tiết, trường minh, phúc mãn v.v… ñều là các chứng hậu của TỲ Thổ. TỲ chủ về cơ nhục và tứ chi, cho nên thân
thể nặng nề. Phiền oan là buồn bực, khó chịu. Vì Thổ bị thương không chế ñược Thuỷ, khiến Thuỷ-khí ngược phạm lên TÂM,
nên hoá như vậy.—Trên ứng với Tuế-tinh tức là MỘC-TINH, vì Mộc-vận chủ tuế mà thái quá, nên Tuế-tinh sẽ sáng tỏ hơn mọi
năm.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Nếu bịnh nặng thời thường thường hay nộ, hoa mắt, chóng mặt thuộc về chứng trạng ở ñầu
(1)
Hoá-khí không thi hành ñược chính lịnh, sinh-khí một mình phát triển, khiến cho mây khói tung bay, cỏ cây
khôn lặng… gây nên các chứng Hiếp thống và Thổ nhiều ; nếu mạch ở Xung-dương mà tuyệt, sẽ chết, không thể
chữa. Trên ứng với sao THÁI-BẠCH.
(2)
(1). Vì Quyết-âm với ðốc mạch ñều tụ hội ở ñầu, nên phát bịnh ở ñầu.
(2). « Hoá-khí » tức là cái khí căn bản của mọi sự sinh hoá, tức là Thổ-khí. Vì Phong-mộc thái quá, khiến Thổ-khí không
còn phát triển ñược chính lịnh của mình. Duy có sinh khí là Phong-mộc một mình hoành hành. Phong thắng thời ñộng nên cây
