28
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. Về cái năm bất cập, thời như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Tuế-Mộc bất cập, thời Táo-khí sẽ ñại hành. Con người cũng ứng theo ñó mà mắc bịnhTRUNG THANH (lạnh
ở bên trong) ; khư, hiếp ñau ; thiếu phúc ñau, trường minh, ñường tiết. thường có LƯƠNG VŨ. Trên ứng với sao
THÁI-BẠCH.
(1)
Nếu thượng lâm Dương-minh, thời sinh khí sẽ mất sự phát triển. Trên ứng với THÁI-BẠCH và CHẤN-TINH.
(2)
Nếu « phục » thời nóng bức bội thường, sẽ phát các chứng hàn, nhiệt, sương, dương, phi, chẩn, ung, toà
v.v…. trên ứng với sao HUỲNH-HOẶC.
(3)
Bạch-lộ giáng sớm, khí thâu sát lưu hành, Tỳ Thổ thụ tà « xích khí » hoá sau. Tâm khí vãn trị ; trên thắng Phế
kim, « Bạch khí » sẽ bị khuất. Do ñó phát chứng « cừu » và khái.
(4)
(1). Tuế-mộc bất cập, thời cái mình « sở bất thắng » sẽ « võ » mà lấn lên. Vì vậy năm chủ Mộc bất cập, thời Táo-khí của
kim sẽ ñại hành. – Vì cái khí thanh lương phạm vào trong nên bên trong lạnh. « khư-hiếp ñau… » ñều thuộc về bịnh của Can-
Mộc ; thức ăn vào VỊ, tán bố tinh khí lên Can rồi hành khí ra Cân ; CAN hư nghịch mà lại kiêm Trung-lãnh cho nên Trường-minh
và Trường-tiết ; Kim khí thanh lương nên thường có lương-vũ ; Kim khí thắng, nên trên ứng với sao THÁI-BẠCH.
(2). Dương-minh Táo kim lâm lên trên Tư-thiên, tức thuộc về 2 năm ðINH MÃO và ðINH DẬU. tức gọi là năm THIÊN
HÌNH, Tuế mộc bất cập mà lại thượng lâm kim khí, vì vậy chủ khí của Mộc bị mất chính lịnh.
Án : các Âm-niên chủ về bất cập, cho nên chỉ có những năm ðINH MÃO, ðINH DẬU và KỶ TỴ, KỶ HỢI, TÂN SỮU, TÂN
VỊ… còn các năm QUÍ, năm ẤT, ñều không có sự hợp thắng của Tiên-thiên.
(3). “Phục” là do mẫu uất tử phục. – Phàm các chứng hàn, nhiệt, sương, dương (tức lở láy, mụn nhọt…) ñều thuộc về Thử
bịnh.
(4). ðây lại nói về cái khí «thượng lâm Dương-minh » Kim khí dụng sự, nên ñến khoảng mùa Hạ, mùa Thu giao nhau, bạch
lộ giáng sớm và cái khí thâu sái phát triển. Bởi về năm bất cập, thời cái khí « sở thắng » sẽ ñi càn, mà lại tự bỏ hư vị của mình,
cho nên các « phục khí » (khí báo thù) có thể thắng lại ñược. Giờ cái khí Dương minh thượng lâm vốn ñã thắng, kim khí thịnh,
thời cái tử khí của kim lại thắng ñược Hoả ; Tử của Mộc muốn báo phục lại, mà tử của kim lại thắng lại ñược,vì vậy « xích khí »
mới hậu hoá. ». – Dương-minh Táo khí tư thiên, thời Thiếu-âm Quân hoả, chủ về « chung chi khí », cho nên xích khí hoá sau,
mà Bạch khí (tức Phế) bị khuất.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Tuế-Hoả bất cập, Hàn khí ñại hành, cái chính lịnh sinh trưởng không thể thi dụng. Con người cũng ứng theo
ñó mà mắc bịnh Hung-trung thống, Hiếp chi mãn. Lưỡng hiếp thống. Ưng, bối, kiên, bễ, 2 cánh tay ñau ; uất mạo,
mông muội. tâm thống, bạo ấm (bổng dưng miệng không nói ñược) ; phúc ñại, dưới hiếp và yêu, bối cùng rút
ñau, quá lắm thời co vào không duỗi ra ñược. Trên ứng với sao HUỲNH-HOẶC.
(1)
« Phục » thời khí bốc mù mịt, thường có mưa to, hắc khí trụt xuống (hắc khí là thuỷ) ; người mắc bịnh ñại tiện
sống phân, phúc mãn, ăn uống không ñược ; hàn-trung (lạnh bên trong), sôi bụng, tả mạnh bụng ñau, bạo loan
(co gân) và nuy, tý ; chân ñi không vững. Trên ứng với CHẤN-TINH và THẦN-TINH.
(2)
(1). Vì Tuế-hoả bất cập, Hàn lại thắng hơn, nên hàn khí ñại hành, mà cái chính lịnh sinh trưởng không thể phát triển. –
Phàm các bịnh hung-trung thống vv… ñều do Dương khí không phát triển ñược mà sinh ra « uất mạo, mông muội » tức là một
chứng khí uất lên chóng mặt, và hoa cả mắt trông không rõ … ðó là do thấp khí gây nên ; hàn-thuỷ phạm lên Tâm, nên Tâm
thống ; Tâm chủ về nói, tâm mắc bịnh nên BẠO ẨM (bổng dưng như câm) ; Thái-dương chủ về khí của chư Dương. Gốc nó sinh
ra từ trong Hàn-thuỷ ; vì hàn dâm thái quá khiến sinh Dương tự hư… « co vào mà không duỗi ra ñược » là bịnh tại cân. Thái-
dương chủ về cân. Dương-khí hư không thấm nhuần cho cân ñược nên sinh bịnh như vậy.
(2). « Phục » tức là Thổ khí phục. Cái khí thấp thổ uất bốc lên trên, nên thường có mưa to… Hắc khí tức thuỷ khí, vì Thổ
khí ñã phục, nên thuỷ khí phải trụt xuống. « ðại tiện sống phân, vv… » thuộc về chứng hàn-thấp. Bởi thuỷ khí thái thậm, mà
thấp thổ lại báo phục, nên mới sinh các bịnh trên.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Tuế-thổ bất cập, Phong khí sẽ ñại hành. Hoá khí không thi hành ñược chính lịnh… con người cũng ứng theo
mà sinh chứng sôn-tiết, hoắc-loạn, cân cốt giao ñộng (gân xương lay ñộng, co giật) ; cơ nhục nhuận (rùng ở trong
da thịt), toan (rức âm ĩ), hay nộ, tạng khí làm việc, người mắc chứng hàn-trung. Trên ứng với TUẾ-TINH, CHẤN
TINH.
(1)
« Phục » thời cái chính lịnh thâu liễm gắt gao khiến người Hung, Hiếp bạo thống, rút xuống thiếu phúc, hay
thở dài ; khí khách vào TỲ, ăn uống kém sút mà không biết ngon.
(2)
« Thượng lâm » Quyết âm ; tàng khí không hiệu dụng ñược. Bạch-khí do ñó không phục, dân ñược yên toàn.
(3)
