34
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
* Về năm UỶ-HOÀ tức Mộc vận bất cập. Do ñó cái khí “sở thắng” nó sẽ thắng ñược sinh khí. Kim khí ñã thắng
thời Mộc không thể phát triển ñược chính lịnh của mình. Do ñó Thổ không còn uý kỵ gì nữa. Mộc suy thời Hoả khí
cũng không thể thịnh. Phàm bịnh hay phát sinh tại CAN tạng.
* Về năm PHỤC-MINH tức là Hoả vận bất cập. Hoả vận bất cập nên cái khí của Thuỷ tạng lại ñược tự do tán
bố ; Kim khí cũng không còn phải sợ, cho nên thâu khí ñược tự chủ chính lịnh. Do ñó Thổ khí cũng không ñược
thịnh, và bịnh hay phát sinh tại TÂM tạng.
* Về năm TY-GIAM, tức là năm Thổ vận bất cập. Vì Thổ bất cập nên Mộc nó thắng lại ñược, khiến hoà khí
không còn thi triển ñược chính lịnh. Cũng do ñó mà Thâu-khí phải bình. Mộc với Hoả ñã ñược hoành hành nên
mưa gió có luôn. Mà bịnh thời hay phát sinh tại TỲ tạng.
* Về năm TÙNG CÁCH, tức là năm Kim vận bất cập ; vì Kim bất cập, nên Mộc không còn sợ hãi. Bịnh hay phát
sinh tại PHẾ-tạng.
* Về năm MẠC-LƯU, tức là năm Thuỷ vận bất cập. Vì thuỷ bất cập nên Dương khí lại thắng mà ñược tự do
phát triển, cũng do ñó mà hoá lịnh của Thổ cũng ñược xưng thịnh, và Hoả không còn uý kỵ, nên khí Dương nhiệt
mới có thể tràn lan 4 cõi. Bịnh hay phát sinh tại THẬN tạng.
Xem ñó thời biết : thừa sự nguy mà tiến hành, không phải mời mà tự ñến. Nếu bạo ngược không có ñức, thời
tai hại tới ngay. Nhỏ thời báo phục nhỏ, nặng thời báo phục nặng. ðó là cái thường của khí.
(1)
(1). ðây nói tổng quát lại cả ñoạn trên. Ý nói : phàm năm vận mà bất cập, thời cái khí “sở thắng” sẽ thừa nguy mà ñến…
Chỉ còn có “dâm thắng” mà thôi, không còn chút gì là “hoà tường” nữa. Do ñó, con nó mới lại phục thù gây thêm tai hại vv….
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
* Về năm PHÁT SINH, tức là năm Tuế-Mộc thái quá. Vị của nó Toan, Cam, Tân ; nó tượng về mùa Xuân. Kinh
của nó là Túc Thiếu-dương, Quyết-âm. Tạng của nó là CAN và TỲ. Bịnh của nó là Nộ, khí nghịch và Thổ-lợi. Nếu
không chủ ở ñức, thời Kim-khí lại phục, tà sẽ thương CAN.
* Về năm HÁCH-HY, tức là Tuế-Hoả thái quá. Vị của nó là Khổ, Tân, Hàm ; nó tượng về mùa Hạ. Kinh cùa nó
là Thủ Thiếu-âm, Thái-dương, Thủ Quyết-âm, Thiếu-dương. Tạng của nó là TÂM với PHẾ. Bịnh của nó là Tiếu (hay
cười), ngược, lở láy, cuồng vọng và mắt ñỏ. Nếu chính lịnh bạo lạt tạng khí sẽ lại phục ; tà sẽ thương TÂM.
* Về năm ðÔN-PHỤ, tức là tuế-Thổ thái quá. Vị của nó là Cam, Hàm, Toan, nó tượng về mùa Trưởng-Hạ. Kinh
của nó là Túc Thái-âm, Dương-minh. Tạng của nó là TỲ và THẬN. Bịnh của nó là phúc mãn, tứ chi rã rời, gió lớn
thổi ñến, tà sẽ thương TỲ.
* Về năm KIÊN-THÀNH, tức là năm Tuế-vận thái quá. Vị của nó là Tân, Toan, Khổ ; tượng của nó là mùa Thu.
Kinh của nó là Thủ Thái-âm, Dương-minh. Tạng của nó là PHẾ và CAN. Bịnh của nó là suyễn, khát, khó thở, không
thể nằm ngửa. Nếu khí nóng quá nhiều, tà sẽ thương PHẾ.
* Về năm LƯU-DIỄN, tức là năm Thuỷ vận thái quá. Vị của nó là Hàm, Khổ, Cam. Tượng của nó là mùa ðông.
Kinh của nó là Túc Thiếu-âm, Thái-dương. Tạng của nó là THẬN và TÂM. Bịnh của nó là Trướng (bụng to vượt
lên). Nếu Trưởng khí (Hoả) không hoá ñược, tà sẽ thương THẬN.
Cho nên nói : nếu ñức không giữ ñược thường, thời “sở thắng” sẽ lại phục. Nếu chính lịnh ñược thường, thời
“sở thắng” cùng hoà. Tức là nghĩa ñó.
(1)
(1). ðây tổng kết lại ñoạn trên. Nếu cậy mạnh mà không giữ ñược ñức thường ; thời cái khí sở thắng nó lại báo phục. tức
là cái nghĩa “ñã võ” mà lại thụ tà, vì nó không còn phải kiêng sợ gì nữa. nếu chính lịnh hoà bình, ñều giữ ñược lẽ thường, thời
cái khí “sở thắng” sẽ ñồng hoá với mình, còn lo gì sinh bịnh.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. Trời bất túc ở Tây-Bắc, tả Hàn mà hữu Lương (mát). ðất bất mãn ở ðông-Nam, hữu Nhiệt mà tả Ôn…. Là
vì cớ sao ?
(1)
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. ðó là do cái khí Âm-dương, cái lý cao hạ, và cái khác của Thái, Thiếu mà sinh ra.
(2)
ðông-Nam thuộc Dương. Dương thời tinh giáng xuống ở dưới, cho nên hữu Nhiệt mà tả Ôn ; Tây-Bắc thuộc
Âm, Âm thời tính phụng lên trên, cho nên tả Hàn mà hữu Lương. Vì vậy ðất có cao thấp, khí có ôn lương. Ở nơi
cao thời khí Hàn ở nơi thấp thời khí Nhiệt.
(3)
Cho nên, ñến ở nơi hàn lương thời có bịnh Trướng ; ñến ở nơi ôn nhiệt thời hay có bịnh Lở. Hạ ñi, thời trướng
khỏi ; hãn ñi thời lở khỏi. ðó là cái lẽ thường mở ñóng của Tấu-lý, va sự khác nhau của Thái, Thiếu.
(4)
