37
(1). Hàn khí hạ lâm, tạng khí lên theo ; tinh hoả bốc lên tinh thuỷ dồn xuống. – “tâm phiền…” ñều là những chứng do Hoả
bốc lên mà sinh ra. PHẾ : cái lọng che của TÂM… phàm những chứng : “ñau ở xương sống mũi vv…” ñều do hoả nhiệt hun lên
Kim mà sinh ra. Hoả là dương, Thuỷ là âm. “hay vươn vai” tức là do một ñàng thời dương khí dẫn lên, một ñàng thời âm khí
dẫn xuống. Hai bên dằng co nhau mà sinh ra. “Hay quên” là do hàn-khí báo phục, khiến Thần-khí bị thương mà gây nên.
(2). Thái-dương tư thiên thời Thái-âm Thấp thổ tại toàn. Cho nên “Thổ khí ẩm ướt”. – về năm THÌN, TUẤT, Thái-dương tư
thiên, thời bách khí của Hàn-thuỷ da lâm lên trên “tam chi khí”. Vì vậy thấp khí mới làm biến mọi loài sinh vật. Các chứng “thuỷ
ẩm” vv… ñều do thuỷ thấp gây nên. – Thái-dương hàn thuỷ chủ khí, mà kinh mạch lại vòng ở lưng, nên mới sinh ra chứng Hậu-
ung.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Quyết-âm tư thiên, phong khí hạ lâm. Tỳ khí ứng lên theo. Bịnh phát sinh các chứng : thân thể nặng, cơ nhục
nhão nát, ăn kém, miệng không biết ngon. Phong dâm ở trên nên thêm các chứng mắt hoa, tai ù.
(1)
--. Hoả tràn
lan khí nóng, nên ñất cũng biến thành khí Thử.
(2)
(1). Các chứng “thân thể nặng nề, mắt hoa vv…” ñều thuộc về TỲ và CAN.
(2). Quyết-âm Phong Mộc tư thiên, thời Thiếu-dương tướng hoả tại toàn. Mộc với Hoả tương sinh, nên Hoả mới tràn lan khí
nóng và ñất cũng biến thành khí Thử.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Thiếu-âm tư thiên, nhiệt khí hạ lâm. Phế khí ứng lên theo. Bịnh sẽ phát : suyễn, ẩu, hàn, nhiệt, sị, ñau xương
sống mũi, ñổ máu cam, mũi nghẹt ; khí nóng bức tràn lan ; quá lắm thời phát lở láy, mụn nhọt. ðất bị khí “Táo” ;
khiến người hiếp thống và hay thở dài.
(1)
(1). Thiếu-âm tư thiên, thời Dương-minh Táo Kim tại toàn ; cho nên ñất bị khí táo, hiếp thống vv…. ðều thuận về bịnh
CAN, ðỞM.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Thái-âm tư thiên, thời Thấp khí hạ lâm. Thận-khí ứng lên theo. Bịnh phát ra trong Hung không thông lợi, âm
nuy. Thận khí quá suy ; dương khí không thể phát triển. Nếu gặp ðông lịnh, sẽ gây thêm chứng yêu-chuỳ (xương
sống) ñau, không thể trở mình, hoặc Quyết nghịch.
(1)
ðất sẽ “tàng” khí âm ; gây chứng Tâm hạ thống, thiếu-phúc thống, kém ăn. Thừa lên Kim thời thôi. Nếu thuỷ
tăng, vị sẽ biến ra hàn. Dùng phép hành thuỷ, sẽ khỏi.
(2)
(1). “Thấp khí” tức là sự biến của Thấp-thổ. -- “trong Hung không lợi…” là do thuỷ khí từ dưới lấn lên. – “âm nuy” là do
Thận khí suy ở dưới. – Dương khí sinh ra ở Thận âm mà vận dụng ra phu biểu. Vì thận khí ñại suy nên dương khí không thể
phát triển ; do ñó mới sinh ra tay chân quyết nghịch. ðương về ðông lịnh, thận tạng chủ khí, mà lại “yêu chuỳ ñau” vì thận khí
theo cả lên trên, mà bỏ hư ở phía dưới, nên mới thành chứng trạng như vậy.
(2). Thái-âm tư thiên thời Thái-dương hàn thuỷ tại toàn. Cho nên ñất mới “tàng” khí âm. “Tâm hạ bì vv…” ñó là bởi cái khí
Thuỷ, Hoả ở trên dưới không giao hợp ñược với nhau mà sinh ra. “Thiếu phúc thống” là do Thận mắc bịnh ở bộ phận dưới, ;
“kém ăn” là do Thuỷ lấn lên Thổ mà gây nên. THẬN là gốc PHẾ là ngọn. ðều là 2 cơ quan tích thuỷ. “Lấn lên Kim thời thôi” tức
là thuỷ khí lấn lên PHẾ thời thôi. – Tâm khí thông lên lưỡi, Tâm hoà thời phân biệt ñược 5 vị ; “Thuỷ tăng, vị sẽ hàm…” tức là
thuỷ lại lấn lên Tâm. Bởi thuỷ khí thái quá mà gây nên bịnh. Cho nên dùng phép “hành thuỷ” thời bịnh sẽ khỏi.
Trở lên trên là nói về cái khí của 5 vận, nhân khí của trời chế lại ; mà cái khí của 5 Tạng 5 Hành lại theo ñó mà “thượng
ñồng thiên hoá”.
TRƯƠNG-GIỚI-TÂN nói : “
5 hành ñều có cái chế. Mỗi khi cái chế khí nó xâm tới, thời cái “thụ chế” tất phải ứng theo. ðó là
“Kim theo Hoả hoá”. Táo quá lắm thời Phong tất ứng theo. ðó là “Mộc theo Kim hoá”. Phong quá lắm thời bụi ñất lầm trời, ñó
là “Thổ theo Mộc hoá”. Thấp quá lắm thời mưa tuôn tầm tả, ñó là “Thuỷ theo Thổ hoá”. Khí âm-hàn quá lắm, thời sấm chớp
tiếp theo, ñó là “Hoả theo Thuỷ hoá”. –
Cho nên DỊCH nói : “
Mây theo rồng, gió theo hổ…”
vì rồng, hổ bẩm thụTây-phương
Kim-khí, cho nên gió mới theo. ðó là cái lý “thừa, chế” cùng theo nhau, ta phải thấu hiểu cho tinh mới ñược.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. Hằng năm, có các loài vật không sinh dục ; vận chủ không toàn, do khí gì gây nên ?
