38
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Bởi 6 khí, 5 loại, cùng thắng chế lẫn nhau. ðược khí tương ñồng thời thịnh ; gặp khí tương dị thời suy, ñó là
lẽ thường trong ðạo Sinh-hoá của Trời-ñất, không có gì khác lạ.
Cho nên, khí chủ có sở chế, tuế lập có sở sinh. ðịa-khí thời chế về “thắng-kỷ”, Thiên khí thời chế về “kỷ
thắng”.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Khí Thuỷ bắt ñầu mà sinh hoá, khí tán mà có hình, khí bố (tán bố) thời phồn dục (rậm tốt) ; khí chung (cuối
cùng) thời tượng… Cái nguyên lý chỉ như một. Nhưng 5 vị sinh ra ; sinh hoá có hậu, bạc ; thành thục có nhiều, ít ;
chung thuỷ không giống nhau, là vì sao ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Do ðịa-khí chế ngự ñó. Phàm vật không có thiên khí thời không sinh, không có ñịa khí thời không trưởng.
(1)
(1). ðây nói về cái khí của 5 vận, chủ về sinh hoá ra muôn vật, mà bị cái tại toàn ñể “chế” lại, không phải trời ñất không
sinh trưởng ñâu. “khí thuỷ (bắt ñầu) mà sinh hoá …” tức là ñược có sinh khí. “khí tán vv…” tức là ñược có trưởng khí. “khí bố…”
tức là ñược có hoá khí ; “khí chung….” Tức là cảm cái khí thâu tàng, vật cực và biến thành. ðó là cái khí của 5 vận, chủ về sinh
hoá, thâu, tàng…. Tư lúc bắt ñầu ñến lúc cuối cùng, cái nguyên lý cũng chỉ như một. – “ðịa khí chế ngự…” tức là nói về cái khí
tại toàn. Khí của trời ñất trên ñây nói, tức là nói về cái khí âm dương hàn thử. Nên mới nói
“ không có thiên khí thời không
sinh, không có ñịa khí thời không trưởng…”
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. Xin cho biết rõ chi tiết ra làm sao ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Hàn, nhiệt, táo, thấp, sự hoá không giống nhau, cho nên :
Thiếu-dương tại toàn, khí hàn ñộc không sinh ra.Vị nó tân; về liệu trị, dùng các vị KHỔ, TOAN.
(1)
(1). Hàn, nhiệt, táo, thấp vv… là 6 khí tư thiên tại toàn, nó với 5 vận không cùng sự hoá, vì vậy cái sở chủ về “sinh, hoá,
phồn, dục” của 5 vận, nhân khí ñất ñể “chế” lại, nên mới có nhiều ít, hậu bạc khác nhau. – Thiếu-dương tướng hoả tại toàn,
cho nên những loài “hàn ñộc” không sinh ra, vì là hàn với nhiệt không ñồng hoá. Tỉ như về năm TÂN TỴ, TÂN HỢI, hàn thuỷ
hoá vận, gặp Thiếu-dương tại toàn nhờ có ðịa-khí chế lại, khiến cho các loài hàn ñộc không sinh ra ñược…. ðó là do ñịa khí chế
thắng ñược “hoá vận”. Về 5 sắc, 5 vị, ñều do 5 vận làm chủ ; như Thiếu-dương tư thiên thời “sắc trắng hiện ra…” thế là “sắc”
theo thiên chế (tức là do tư thiên chế lại). Thiếu-dương tại toàn “vị nó tân” thế là vị theo ñịa chế. Thiếu-dương tại toàn thời
Quyết-âm tư thiên, nên phải dùng các vị khổ, toan làm chủ trị.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Dương-minh tại toàn thời Thấp-ñộc không sinh ra. Vị nó toan, khí nó Thấp. Chủ trị của nó là Tân, Khổ, Cam.
(1)
Thái-dương tại toàn thời Nhiệt-ñộc không sinh ra. Vị nó Khổ. Chủ trị của nó là ðạm và Hàm.
(2)
Quyết-âm tại toàn thời Thanh-ñộc không sinh ra. Vị nó Cam. Chủ trị của nó là Toan và Khổ ; khí nó chuyên, vị
nó chính.
(3)
Thiếu-âm tại toàn thời Hàn-ñộc không sinh ra. Vị nó Tân. Chủ trị của nó là Tân, Khổ, Cam.
(4)
Thái-âm tại toàn thời Táo-ñộc không sinh ra. Vị nó Hàn, khí nó Nhiệt. chủ trị của nó là Cam, Hàn.
(5)
Hoá thuần thời Hàm giữ gìn ; khí chuyên thời Tân hoá mà ñiều trị.
(6)
(1). Dương-minh Táo-Kim tại toàn, cho nên các vật loại thấp ñộc không sinh ra ñược. TOAN : là vị của MỘC. Như gặp
những năm NHÂM TÝ, NHÂM NGỌ mà Dương-minh tại toàn mà ðịa khí chế lại, mà cái Mộc vận lại theo ñịa hoá, cho nên vị nó
chủ Toan. – Dương-minh không theo Tiêu, Bản, mà theo cái sự hoá của Trung-kiến là Thái-âm Thấp thổ, cho nên khí nó chủ về
Thấp, mà cái vị sở chủ là Tân, Cam. CAN cũng theo Thổ hoá mà sinh ra.
(2). Thái-dương Hàn thuỷ tại toàn cho nên nững loại nhiệt ñộc không sinh ra, bởi là nó không ñồng hoá. Như về năm QUÝ
SỮU, QUÍ VỊ, Hoả chủ về hoá vận, Hoả sợ Thuỷ chế, mà Hoả vị lại nhờ theo ñịa khí, cho nên vị của nó “khổ, ñạm” phụ với
“Cam” thành cái vị sở chủ là ðạm và Hàm.
(3). Quyết-âm tại toàn, thời Thanh (tức lạnh) ñộc không sinh ra. Thổ sợ Mộc chế, cho nên vị nó Cam, mà cái vị sở chủ là
Toan và Khổ -- Quyết-âm không theo Tiêu và Bản mà theo sự Hoả hoá của Thiếu-dương trung kiến ; mà cái khí vị tại toàn, lại
theo cái “sở chủ” của Trung kiến là khổ-nhiệt ; cho nên khí của nó chuyên, mà vị của nó chính.
(4). Thiếu-âm quân hoả tại toàn, cho nên hàn ñộc không sinh ra. Kim sợ Hoả chế nên vị của nó là Tân. Thiếu-âm ở dưới
thời Dương-minh ở trên. Ở trên Dương-minh táo khí chủ trị, mà “trung kiến” là Thái-âm, Dương-minh. Theo cái hoá của trung
kiến Thấp thổ, cho nên cái vị sở chủ của nó là Tân, Khổ, Cam. Tức là kiêm cả Thổ vị do trung kiến.
