42
(2). ðây nói tóm cả sự chủ tuế và chủ thời của 6 khí. Chủ tuế thuộc về tư thiên tại toàn, chủ thời thuộc về chủ khí khách
khí ; 6 khí dù ñều có chia bộ, mà cái khí tư thiên lại chủ của một năm, cho nên nói :
“phàm cái chính của những năm Thái-
dương tư thiên…
” . TÝ, NGỌ, DẦN, THÂN, THÌN, TUẤT, vv… là 6 năm thuộc Dương, khí chủ về thái quá ; SỮU, VỊ, MÃO, DẬU,
TỴ, HỢI, là 6 năm thuộc Âm, khí chủ về bất cập. – Phàm cái khí chủ tuế chủ thời thuộc về năm thái quá, ñều trước thiên thời
mà ñến ; thuộc về năm bất cập, ñều sau thiên thời mà ñến. Cho nên nói : “
vận thái quá ñến trước, vận bất cập ñến sau”.
– Vì
Thái-dương hàn thuỷ tư thiên, nên thiên khí nghiêm túc. Thái-âm thấp thổ tại toàn, nên ñịa khí yên tĩnh. – Vì “hàn khí tràn
ngập thái hư” nên Dương khí không phát triễn ñược chính lịnh ; vì “
thuỷ thổ hợp ñức
” nên trên ứng với Thần-tinh, Chấn-tinh.
Về “
loài ngũ cốc chủ về sắc ñen vàng
” vì nó cảm cái khí tư thiên, tại toàn ; nên ñã tới kỳ thành. “
Trằm không dương liễm
” là
nói về sinh Dương ở trong Âm, bị cái khí hàn thuỷ nó chèn én. Bởi cái “
nhị chi khí
” là Thiếu-âm Quân hoả chủ khí, nhân “
hàn
chính phát nhiều
” nên phải ñợi thời mới có thể phát. – ðợi thời, ñến “
ngũ chi khí”
thuộc Thiếu-âm về gián khí tư lịnh mới lại
phát. – ðó là nói về chủ khí của 4 mùa, bị khí tư thiên nó thắng. – “
Thiếu-dương chủ trị ở khoảng giữa
” là nói về Thiếu-dương
tướng hoả, chủ về “Tam chi khí”, mà lại bị hàn thuỷ gia lâm, vì ñó nên “
mưa nhuần sẽ ngớt
”. ðó là chủ khí của 4 mùa, mà lại bị
cái khách khí gia lâm nó thắng. Nửa năm về rước, thiên khí làm chủ ; nửa năm về sau ñịa khí làm chủ. Mà 3 cái khí gia lâm, lại
chủ về hàn thuỷ, “Tứ chi khí” thuộc Thái-âm, vì vậy cái khí hàn thuỷ , ñến “Tam khí” thời ngừng, sẽ giao với “tứ khí” của Thái-
âm. Thái-âm ñến ñâu sẽ thành mây mưa. – “
Mây về Bắc cực..”
là nói về cái tại toàn, vận hoá lên trên. “Nhuần thấm muôn vật
vv….” Là nói khí thấp thổ tràn khắp ở dưới. – “Hàn khắp ở trên..” là nói về cái Thái-dương hàn thuỷ ñóng ở trên. “
Sấm ñộng ở
dưới…”
là nói về Hoả kí của Thiếu-âm, lại ở bên hữu Thái-âm, ñến “Ngũ khí” mà mới phát. “
Dân sinh vv…”
ñều do cái khí hàn
thuỷ mà gây nên.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
“SƠ-CHI-KHÍ” : khí ñất thay ñổi, khí sẽ ñại ôn (ấm nhiều) ; loài cỏ sớm tốt ; dân mắc dịch lệ, ôn bịnh phát
sinh, mình nóng, ñều nhức, nôn oẹ, ngoài da mụn lở.
(1)
“NHỊ-CHI-KHÍ” : ñại lương (mát nhiều) lại ñến ; loài cỏ gặp lạnh, hoả khí bị chèn ; dân phát bịnh khí uất, trung
mãn. Khí hàn mới bắt ñầu (rét).
(2)
“TAM-CHI-KHÍ” : chính của Thiên khí tán bố, hàn khí tràn lan, thường mưa nhiều. Dân mắc bịnh Hàn mà lại
Nhiệt-trung (nóng ở bên trong) ; các ung thư phát sinh ở bộ phận dưới, tâm nhiệt và Mâu muộn (bực nhọc, mê
mẩn) ; không kịp chữa sẽ chết.
(3)
“TỨ-CHI-KHÍ” : Phong với Thấp giao tranh, phong hoá làm vũ, bấy giờ mới trưởng, mới hoá, mới thành. Dân
mắc bịnh ñại nhiệt, ít khí, cơ nhục nhão nát, túc nuy ; tiết tả hoặc trắng hoặc ñỏ.
(4)
“NGŨ-CHI-KHÍ” : khí dương lại hoá, loài thảo mới trưởng, mới hoá, mới thành. Dân bịnh mới ñược thư (dễ
chịu).
(5)
“CHUNG-CHI-KHÍ”: ñịa khí chính ngôi, thấp lịnh lưu hành, khí âm ngập thái hư, khói bụi tràn ñồng ruộng. Dân
mới bị rét lạnh (buồn bã), gió rét ñã ñến. Nếu trái thế, các loài có thai dựng sẽ không thành.
(6)
(1). Từ ñây trở xuống, chia bàn cái khí gia lâm. Gián khí ñể kỷ-bộ (ghi từng bộ) ; mà “SƠ KHÍ” bắt ñầu từ Thiếu-dương. –
“khí ñất thay ñổi..” là nói về cái “chung khí” tại toàn từ năm trước, mà giao với cái “sơ khí” tư thiên năm nay. “CHUNG KHÍ”
năm trước là Thiếu-âm Quân hoả, “sơ khí” năm nay là Thiếu-dương Tướng hoả. Hai thứ hoả cùng giao nhau cho nên khí “ñại
ôn”. “Loài cỏ sớm tốt” là vì trưởng khí thịnh (trưởng khí là cái khí sinh trương, tức là khí của Hoả, khí của mùa Hạ), mới giao tới
mùa Xuân mà ñã ñại ôn, nên dân phát sinh các bịnh lệ, và ôn bịnh vv…
(2). “NHỊ-CHI-KHÍ” TỨC LÀ Dương-minh Táo Kim gia lâm, cho nên “ñại lương” (rất mát, kim khí thuộc Thu nên mát). “Lại
ñến”. Vì hoá viêm nhiệt làm thanh lương, nên mới nói là : lại ñến. “loài cỏ gặp lạnh…” là nói về hàn khí ở dưới. “Trung với hạ”
có khí hàn lương, nên cái hoả khí thượng lâm mới bị chèn nén…. Bởi cái gián khi tư thiên bao giờ cũng từ dưới giao lên trên.
“Mắc bịnh khí uất và trung mãn vv..” là vì dương khí bị át bức ở bên trong. “Khí hàn mới bắt ñầu….” là nói về cái hàn khí tư
thiên, từ “Nhị chi khí” mới bắt ñầu. Thế là cái khí tư thiên lại bị gián khí nó thắng vậy.
(3). Cái khí tư thiên hàn-thuỷ gia lâm lên “TAM-KHÍ” cho nên bấy giờ “thiên khí mới tán bố vv…”. Mùa Hạ nên nhiệt mà bị
hàn khí gia lâm, nên dân mới mắc bịnh hàn mà bên trong lại nhiệt. Các chứng ung thư, mâu muộn vv… ñều do hoả uất mà sinh
ra. Nếu không kíp chữa, sẽ như mình tự ñốt mình mà chết….
(4). Cái khí gia lâm là Quyết-âm Phong Mộc ; cái “Tứ chi chủ khí” lại là Thái-âm Thấp Thổ. Vì vậy nên Phong với Thấp mới
giao tranh. – “Phong hoá làm vũ (mưa)…” ñó là cái khí gia lâm theo thời mà hoá. Về khoảng mùa Hạ mùa Thu giao nhau, Thấp
thổ chủ khí, cho nên “mới trưởng, mới hoá, mới thành”. ðó là vì mùa Hạ thời chủ về việc sinh trưởng, mùa Thu thời chủ về việc
thâu thành, mà mùa Trưởng-hạ thời chủ về việc hoá sinh vậy…. – “Dân mắc bịnh ñại nhiệt vv…” ñều là những bịnh thuộc về
phong-nhiệt. “Nhục nuy, túc nuy vv…” là những chứng thuộc về khí của Thấp thổ. “Tiết tả vv…” là một chứng do Thấp với
Nhiệt cùng nung nấu mà sinh ra.
(5). “NHỊ-CHI-KHÍ” là Thiếu dương Quân hoả, bị cái khí hàn lương nó gia lâm, mãi tới “NGŨ KHÍ” mới lại chủ trị, nên mới
nói “khí Dương tại hoá…” tức là những biến tượng. “Trằm lầy không dương liễm…” . Vì hoả khí lại hoá, nên loài thảo mới
“trưởng”. Cái khí Thấp thổ chủ nữa năm về sau, cho nên mới “hoá”. Cái “Ngũ chi chủ khí” thuộc Dương-minh Táo kim, cho nên
mới thành ; hoả uất thời phát tiết ra, nêng dân mới dễ chịu.
(6). Cái khí tại toàn lâm lên “CHUNG KHÍ”, cho nên ñịa khí chính ngôi mà thấp lịnh thi hành. “Khí âm hàn tràn ngập thái
hư…” là nói về cái khí Thái-âm vận lên ở trên. “Khói bụi khắp ñồng ruộng vv…” là nói về cái hoá của Thấp thổ phân tán ở bên
dưới. “Dân mới buồn bã vv…” là nói về cái khí ẩm thấp lưu hành ở khoảng giữa (trung). “gió rét ñã ñến vv….” Thế là Thổ bị
Phong mộc nó thắng nên các loài thai dựng mới không thành. Tức là cái tà khí trái mùa, lại thắng ñược cái khí chủ thời vậy.
