43
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Cho nên thuộc về năm Thái-dương tư thiên, nên dùng vị Khổ ñể làm cho táo, làm cho ôn.
(1)
Phải “chiết” bỏ cái khí làm nên uất, và giúp thêm cho cái hoá-nguyên của nó
(2)
. ðể nén cái vận khí, giúp ñở
cái “bất thắng”, ñừng ñể cho nó quá bạo mà sinh ra bịnh tật.
(3)
Ăn tuế cốc ñể bảo toàn lấy chân-nguyên, tránh hư tà ñể cho yên chính khí.
(4)
Chước lượng cái khí nó ñồng hay dị, hoặc dùng nhiều, hoặc dùng ít ñể chế lại. Nếu “cùng” hàn thấp thời dùng
táo nhiệt ñể hoá ; nếu “khác” hàn thấp thời dùng táo thấp ñể hoá. Vậy “cùng” thời dùng nhiều, “khác” thời dùng
ít.
(5)
Muốn dùng hàn, phải cách xa cái thời kỳ hàn ; muốn dùng nhiệt phải cách xa cái thời kỳ nhiệt ; muốn dùng
ôn, phải cách xa cái thời kỳ ôn ; muốn dùng lương phải cách xa cái thời kỳ lương. Về sự ăn cũng cùng một phương
pháp. Nếu giả thời làm trái lại ; không ñúng thế thời mắc bịnh. ðó tức là phải giữ ñúng “thời” (mùa) vậy.
(6)
(1). KHỔ là vị của Hoả, hoả có thể làm ấm ñược hàn ; khổ có tể làm thắng ñược Thấp. Vậy, phàm thuộc về năm Thái-
dương tư thiên, là do Hàn-thấp chủ khí, cho nên, nên dùng vị Táo ñể thắng Thấp ; dùng vị Ôn ñể thắng Hàn. ðó tức là bảo :
“ñiều hoà với chính vị, khiến cho trên dưới hợp ñức”
vậy.
(2). “Hoá nguyên vv…” là nói về : 5 vận là cái nguồn sinh ra 6 khí. “Chiết” tức là bẻ bỏ, dẹp xuống. Phàm những cáI khí
làm nên chứng uất, thời chiết bỏ ñi. Tỉ như về năm THÁI-CHUỶ (năm MẬU), Thái-dương tư thiên, thời hoả vận sẽ bị uất. Về
năm THÁI-VŨ (năm BÍNH) Thái-âm tại toàn, thời Thuỷ vận sẽ bị uất. Cho nên phải dùng phép “táo” ñể chiết bỏ cái thổ khí của
Thái-âm, dùng phép “ôn” ñể chiết bỏ cái hàn khí của Thái-dương. Tất cả 6 khí cùng theo một nghĩa như vậy.
(3). Phàm những năm thuộc về Thái-dương tư thiên, vận khí ñều thuộc thái quá, cho nên phải nén bỏ cái khí “dâm thắng”
mà nâng ñở cái “sở bất thắng” lên. Như về năm THÁI-GIÁC (năm NHÂM), Phong mộc “dâm thắng” thời Thổ sẽ bị chế. Vậy phải
chèn bỏ cái thắng của Phong mộc xuống, mà nâng ñở cái bất thắng là T hổ lên. Lại như về năm THÁI-CHUỶ (năm MẬU) hoả
vận thái quá, thời kim khí sẽ bị chế. Vậy phải chèn bỏ bớt cái thái quá của Hoả, mà nâng ñở cái bất thắng của Kim lên. ðó tức
là “
làm cho hoà cái vận, ñiều cái hoá, ñừng ñể quá bạo, khiến dân sinh bịnh vv…”
Về dưới ñây các năm thuộc Thiếu-dương,
Thiếu-âm… cũng một nghĩa như vậy.
(4). “Tuế cốc” tức là thứ lúa sản xuất giữa năm ấy… Như trên nói : sắc lúa « huyền, kiềm… » ăn nó ñể giữ cho hoàn toàn
cái khí nguyên-chân của Trời ñất. – « hư tà… » tức là cái gián-khí phản thắng. Như cái năm Thái-dương tư thiên, « sơ chi khí »
là Thiếu-dương tướng hoả, mà khí hàn lại thắng ñược. Vậy là hàn tà ñã dâm thắng ñược sơ khí ñó. « Nhị chi khí » tức là
Dương-minh táo Kim mà nhiệt lại thắng ñược. Vậy là nhiệt tà ñã dám chế ñược Nhị khí ñó. « Tứ chi khí » là Quyết-âm phong
Mộc, mà thanh lại thắng ñược. Vậy là táo tà ñã thắng Tứ khí ñó. « Ngũ chi khí » là Thiếu âm Quân hoả, mà hàn lại thắng ñược.
Vậy là hàn tà ñã chế thắng ñược Ngũ khí ñó. ðó gọi là « TỨ UÝ » (4 cái sợ) phải xét cho cẩn thận.
(5). ðây nói về cái khí của 5 vận, với cái khí tư thiên tại toàn, ñều có ñồng (cùng) dị (khác) (2 chữ này dùng nguyên âm
cho tiện) mà cái khí vị nhiều ít, cũng ñều có « sở chủ ». « ñồng hàn, thấp vv… » tức là nói về những năm THÁI-VŨ (Bính),
THÁI-CUNG (giáp) chủ vận, thế là với cái khí hàn thấp của tư thiên tại toàn tương ñồng, nên phải dùng nhiều vị táo, nhiệt ñể
chế hoá ; tức là dùng Táo ñể chế Thấp, dùng nhiệt ñể hoá hàn. Lại như những năm THÁI-CHUỸ (Mậu), THÁI-GIÁC (Nhâm),
THÁI-THƯƠNG (Ất) chủ vận, thế là với cái khí hàn, thấp ñều dị, lại chỉ nên ít dùng cái khí táo, thấp ñể làm cho hoá. Tức là
dùng khí thấp ñể nhuận lại cái khí táo nhiệt ; dùng táo ñể chế cái tà của Phong mộc. ðỒNG : thời khí thịnh, nên phải dùng
nhiều. DỊ : thời khí cô (trơ trọi một mình) nên phải dùng ít.
(6). ðây nói về cái khí tư thiên tại toàn và gián-khí gia lâm, ñều có sự thích nghi về Hàn. Nhiệt. Ôn. Lương mà lại cần
không nên phạm. Như Thái-dương tư thiên, nên dùng nhiệt ñể làm cho ôn ; mà « sơ chi khí » lại là Thiếu-dương tướng hoả
dụng sự. Vậy cần phải lánh xa cái nhiệt của Thiếu-dương ñã, rồi sau mới ñược dùng ñến nhiệt. – Lại như Thiếu-âm tại toàn, lẽ
nên dùng hàn ñể làm cho « thanh » ñi, mà « Tứ chi khí » lại gặp Thái-dương hàn thuỷ dụng sự, vậy cần phải lánh xa cái hàn
của Thái-dương ñã, rồi sau mới ñược dùng ñến hàn. « Ôn với lương » cùng một nghĩa như vậy. – « Nếu giả thời làm trái lại.. »
ñó là nói về nếu tà khí, phản thắng, thời lại không cần phải theo ñúng cái nguyên tắc « xa hàn, xa nhiệt » nữa. Như Thái-
dương hàn thuỷ tư thiên, « sơ chi khí » là Thiếu-dương tướng hoả, thế mà thiên khí lại hàn ; như thế thời cứ dùng Nhiệt ngay
mà không phải lánh xa thời kỳ nhiệt của Thiếu-dương nữa. Như Thiếu-âm quân hoả tại toàn, « Tứ chi khí » là Thái dương hàn
thuỷ thế mà thiên-khí lại nhiệt. Như thế thời cứ dùng hàn ngay mà không cân phải lánh xa cái thời kỳ hàn của Thái-dương nữa.
ðó tức bảo là : «
Thiên-khí trái với Thời, thì cứ dựa theo Thời »
vậy.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. Chính của những năm thuộc Dương-minh như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Thuộc về những năm MÃO. DẬU – Dương-minh táo kim tư thiên ; Thiếu-giác hoá vận, Thiếu-âm Quân hoả
tại toàn.
Phàm cái chính của những năm Dương-minh tư thiên, khí hoá, vận hành ñều hậu thiên
(1)
. Thiên khí kinh cấp,
ðịa khí quang minh
(2)
. Dương-khí chuyên phát huy chính lịnh của mình, nên khí viêm-thử tràn lan, mọi vật táo và
kiên
(3)
. thuần phong mới trị, phong táo ngang vận, tràn tới khí giao ; nhiều Dương ít Âm ; mây theo mưa xuống,
thấp hoá mới sinh, táo cực rồi nhuận
(4)
. Về loài cốc, sắc nó trắng và ñỏ
(5)
.
