63
(1). ðây nói về cái uất của 5 vận, bị sự thắng chế của 6 khí.
Án :
LỤC VI CHỈ ðẠI LUẬN
nói : “
bên hữu hiển minh, là vị của quân hoả ; bên hữu quân hoả, lui ñi một bộ tướng hoả chủ
trị ; lại ñi một bộ Thổ khí chủ trị ; lại ñi một bộ Kim khí chủ trị ; lại ñi một bộ Thuỷ khí chủ trị ; lại ñi một bộ Mộc khí chủ trị ; lại
ñi một bộ quân hoả chủ trị. Phía dưới tướng hoả, Thuỷ khí chủ trị ; phìa dưới Thuỷ vị Thổ khí thừa theo ; phía dưới Thổ vị
Phong khí thừa theo ; phía dưới Phong vị, Kim khí thừa theo ; phía dưới Kim vị, Thuỷ khí thừa theo ; phía dưới Quân hoả, Âm
tinh thừa theo….”
. ðó là 6 khí ñều có ñịnh vị, ñều có “thừa chế” ở phía dưới. Cho nên nói : “
Xét cả ở phía dưới mà có thể
biết…”
tức là xét về sự “ thừa chế” của 6 khí ở dưới, thời sẽ thấy : “
Thuỷ phát là bộc, tuyết ; Thổ phát là phiêu, sậu vv…”
ñều
có thể biết ñược. – “khí có nhiều ít…” là nói về cái khí của 5 vận có thái quá và bất cập. – “ñúng với khí…” tức là ñúng cái thời
kỳ của bản khí mà tự phát. – “kiêm cả dưới vv…” tức như : ñương “thuỷ phát” mà lại kiêm cả “phiêu, sậu của Thổ” ; Thổ phát
mà lại kiêm cả bộc, tuyết của Thuỷ ; Mộc phát mà lại kiêm cả “thanh minh” của Kim ; Kim phát mà lại kiêm cả “huân, muội”
của Hoả vv…. Ở ñây, phân biệt về sự “phục” là do sự uất của 6 khí, chứ không phải là trường hợp tự tương thắng và phục của
5 vận.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. Năm khí phát ra, không ñúng với vị, là vì sao ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Vì chính lịnh có chổ sai suyển…
Hoàng-ðế hỏi :
--. Chỗ sai suyển có nhất ñịnh không ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Nếu chậm lại sau, ñều 30 ñộ có lẻ….
(1)
(1). “Vị” tức là cái thời “sở chủ” của 5 vận. Nói về 5 vận phát ra, không ñúng với “vị” mà phát, ñó là vì cái chính lịnh lưu
hành không ñược ñúng. Như Thuỷ-vị về mùa ðông, mà lúc phát lại ở trước hai “hoả” là tháng Giêng, tháng Hai; Thổ-vị về mùa
Trưởng-hạ, mà lúc phát ra lại ở vào thời kỳ “tứ khí” là tháng Bảy, tháng Tám; Kim-vị về mùa Thu mà lúc phát ra lại ở vào thời
kỳ “ngũ-khí” là tháng Chín, tháng Mười ; Hoả-vị về mùa Hạ, mà lúc phát ra lại ở vào thời kỳ “tứ khí” là tháng Bảy, tháng Tám
vv… ñều phát chậm lại linh 30 ngày. Vì uất cực rồi mới phát, nên mới cách bản vị như vậy.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. Khí ñến mà hoặc trước hoặc sau là vì sao ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Vận thái quá thời ñến trước, nếu bất cập thời ñến sau, ñó là thường hậu.
Hoàng-ðế hỏi :
--. ðúng thời mà ñến, như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Không thái quá, không bất cập, là ñến ñúng với thời (mùa) ; trái vậy sẽ là tai sảnh.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Khí, có khí không phải thời mà hoá, là thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Thái quá ấy ñúng với thời ; bất cập ấy theo với “kỷ, thắng”
(1)
Hoàng-ðế hỏi :
--. Khí của 4 mùa, lúc ñến có sớm có muộn, có cao có thấp, có tả có hữu…. Hậu nó như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Hành có nghịch thuận ; ñến có chậm chóng ; cho nên thái quá thời hoá Tiên-thiên ; bất cập thời hoá Hậu-
thiên…
Hoàng-ðế hỏi :
--. Sự lưu hành như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Xuân-khí ñi về hướng Tây ; Hạ-khí ñi về phương Bắc ; Thu-khí ñi về phương ðông ; ðông-khí ñi về phương
Nam… Cho nên, Xuân-khí bắt ñầu từ dưới ; Thu-khí bắt ñầu từ trên ;Hạ-khí bắt ñầu từ giữa ; ðông-khí bắt ñầu ở
ngọn (tiêu). Xuân-khí bắt ñầu ñi từ bên tả ; Thu-khí bắt ñầu ñi từ bên hữu ; ðông-khí bắt ñầu ñi tư phía sau ; Hạ-
khí bắt ñầu ñi từ phía trước… ðó là sự thường về chính-hoá của 4 mùa. Cho nên ở nơi chí (rất) cao, ðông-khí
thường có luôn, ở nơi chí hạ, Xuân-khí thường có luôn… Phải suy xét cho tinh tường mới ñược.
(2)
