65
cỏ cây lá rụng, hoặc ôn. Thái-dương ñến nơi là hàn, tuyết, băng bộc, bạch ai (bụi trắng). ðó là trạng thái thường
của khí biến.
(1)
(1). « Phiêu nộ » (tung bay, giận dữ) hình dung biến thái của Phong. « Mát… » tức là kim khí « thừa » theo ; « ñại
huyên » là ấm nhiều ; tức là sức quá ñộ của Hoả ; « hàn » tức là Âm-tinh « thừa » theo ; « sấm sét, mưa to vv… » là trạng
thái biến chuyển của Thấp thổ, ñến « cực ñộ » thời phong khí « thừa » theo… Trở lên nói về : « cực thời biến, biến thời hại, rồi
do « thừa » theo « chế » lại.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
•
Quyết-âm ñến nơi là nhiễu ñộng, là nghinh tuỳ (ñi lại, hình dung cơn gió). Thiếu-âm ñến nơi là cao-minh-
diễm (ngọn lửa sáng và cao), là sưng thũng. Thái-âm ñến nơi là trầm âm, là bạch ai (bụi trắng), là hối, huyến (tối
tăm, ấm áp). Thiếu-âm ñến nơi là quang hiển (sáng tỏ), là ñồng vân (mây do nước bốc lên), là huân (ấm áp).
Dương-minh ñến nơi là yên ai (khói bụi), là sương móc, là kinh khiết (hanh hái) là thê minh (hiu hắt, quạnh quẽ).
Thái-dương ñến nơi là cương cố (cứng bền), là kiên mang (giá lạnh). ðó là lịnh thường của 6 khí thi hành ra 4
mùa.
•
Quyết-âm ñến nơi là lý cấp. Thiếu-âm ñến nơi là dương chẩn, thân nhiệt. Thái-âm ñến nơi là tích ẩm, là bĩ
cách. Thiếu-dương ñến nơi là sị, ẩu, là thương dương (lở láy). Dương-minh ñến nơi là phù hư. Thái-dương ñến nơi
là co duỗi không lợi. ðó là những bịnh thường về mùa Xuân.
(1)
(1). “Lý cấp” là một chứng khí nghịch nghẽn lên. Quyết-âm chủ về mùa Xuân. Xuân khí bắt ñầu từ dưới mà dẫn lên trên,
nên thành chứng “lý cấp”.
Dương-minh chủ về mùa Thu. Thu-khí bắt ñầu từ trên, nên thành chứng phù hư. Hoả sinh ra ở Mộc phong, phong với hoả
cùng quạt dồn, nên mới thành các chứng lở láy và mình nóng. Thổ vị trí ở trung ương mà chia vượng ra tứ quí, cho nên ở 4
mùa gây thành các chứng bĩ, tích và trung mãn.
Thái-dương chủ về Cân, bị phong khí nó phạm, cho nên mắc míu mà thành co duỗi không lợi.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
•
Quyết-âm ñến nơi, gây nên chứng chi thống (ñau ở Hung và Hiếp). Thiếu-âm ñến nơi gây nên chứng kinh,
ố hàn, run rẩy, nói mê (sảng). Thái-âm ñến nơi gây nên chứng xúc, mãn (như xúc huyết và ñầy). Thiếu-dương
ñến nơi gây nên chứng táo, mâu muội, bạo bịnh. Dương-minh ñến nơi gây nên chứng cầu (ñau ơ sống mũi) và các
chứng ñau ở xương khu, ñầu gối, ñùi, xương ống chân. Thái-dương ñến nơi gây nên chứng yêu thống. ðó là bịnh
thường của mùa Hạ.
•
Quyết-âm ñến nơi, gây nên chứng liễu lệ (bị lệch bọng ñái không tiểu tiện ñược). Thiếu-âm ñến nơi gây
nên chứng hay thương, nói càn, huyết ra ñàng mũi hoặc ở mắt. Thái-âm ñến nơi gây nên chứng chung mãn, hoắc
loạn, thổ , tả. Thiếu-dương ñến nơi gây nên chứng hầu tý, nhĩ minh (ù tai), ẩu thổ. Dương-minh ñến nơi gây nên
chứng hiếp thống, thuân huyết (rộp da). Thái-dương ñến nơi gây nên chứng tẩm hãn (ngủ ra mồ hôi) và kinh. ðó
là bịnh thường của mùa Thu.
•
Quyết-âm ñến nơi gây nên chứng hiếp thống, ẩu và tiết. Thiếu-âm ñến nơi gây nên chứng nói nhiều và
hay cười. Thái-âm ñến nơi gây nên chứng phù thũng. Thiếu-dương ñến nơi gây nên chứng bạo chú (tả mạnh),
khiết túng và bạo tử. Dương-minh ñến nơi gây nên chứng cừu, sị. Thái-dương ñến nơi gây chứng lưu tiết, tiểu tiện
bất cấm…. ñó là những chứng thường về mùa ðông.
(1)
(1). TÂM chủ về nói : Hỷ là Tâm-chí. Quân hỏa bị cái hàn thủy của ðông lịnh nó bách, thời Tâm-chí hóa thực mà thành
chứng nói lại cười… Trở lên, các bịnh thuộc về 4 mùa ; có khi phát sinh bởi 6 khí, có khi phát sinh bởi 4 mùa… Học giả nên lấy
ý mà suy thời nghĩa lý tự rõ. – ðây là nói về vận 6 khí ở 4 mùa, có ñức, có hóa, có chính, có lịnh, có biến, có bịnh….
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Phàm 12 biến bịnh trên ñây, ñều là lấy ñức ñể báo ñức, lấy hóa ñể báo hóa, lấy chính ñể báo chính, lấy lịnh ñể
báo lịnh…. Khí cao thời cao, khí thấp thời thấp, khí sau thời sau, khí trước thời trước, khí trong thời trong, khí ngoài
thời ngoài… ñều có thường vị.
Cho nên Phong thắng thời ñộng. Hỏa thắng thời thũng. Táo thắng thời can(khô). Hàn thắng thời phù. Thấp
thắng thời nhu-tiết…. Qúa lắm thời thủy bế, phù thũng ; tùy khí ở ñâu sẽ biết biến ở ñấy.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Xin cho biết công dụng ra làm sao ?
