67
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Phát biểu, không lánh xa nhiệt ; công lý, không phải lánh xa hàn…
Hoàng-ðế hỏi :
--. Không phát biểu, không công lý mà phạm hàn, phạm nhiệt, thời như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Hàn, nhiệt phạm vào bên trong, bịnh sẽ nặng thêm….
Hoàng-ðế hỏi :
--. Xin cho biết bịnh như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Chưa có bịnh thời sec sinh ra, ñã có bịnh thời nặng thêm…
Hoàng-ðế hỏi :
--. Sinh ra như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Không lánh xa nhiệt thời bịnh nhiệt ñến ; không lánh xa hàn, thời bịnh hàn ñến. Bịnh hàn ñến thời những
chứng : kiên , bĩ, phúc mãn, thống cấp và hạ lợi vv… sẽ sinh ra. Bịnh nhiệt ñến thời những chứng : thổ, hạ, hoắc
loạn, ung thư, thương dương, mâu muộn, chú hạ, khiết túng, thũng trướng, ẩu, cừu, nục, ñầu thống, cốt tiết biến,
huyết giật, huyết tiết, lâm bí vv… sẽ sinh ra.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Phương pháp liệu trị như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Thuộc về 4 mùa thời thuận theo. Nếu phạm thời dùng cái thắng ñể trị.
(1)
(1). Chương này nói về 6 khí chủ thời, cũng có hàn, nhiệt, ôn, lương khác nhau. – Những vị tân cam nó có cái tính chất
phát tán thuộc Dương. Cho nên có khi gặp chứng bịnh nên phát tán, thời phải xa lánh nhiệt, do ñó ngay mùa Xuân cũng phải
lánh xa nhiệt rồi. Những vị toan, khổ nó có cái tình chất dũng tiết, thuộc Âm. Nếu gặp chứng bịnh cần phải công lý, thời dù
phải lánh xa hàn, mà lại không phải cần lánh xa hàn….
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. ðàn bà trọng-thân (tức có thai) dùng vị có chất ñộc như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Nếu có bịnh thời không hại. Nhưng cũng ñừng quá dùng, mới thật không hại. Tỉ như những chứng ñại tích,
ñại tụ, thời cần phải phạm. Nhưng bịnh bớt quá nửa thời thôi. Nếu dùng quá sẽ chết.
(1)
(1). ðàn bà khi mới kết thai ñược một tháng ñến 2 tháng, là nhờ sự tư dưỡng của Mộc khí ; tháng thứ 3 thứ 4 … là chủ về
Hỏa-khí ; tháng thứ 5 thứ 6 chủ về Thổ-khí ; tháng tứ 7 thứ 8 chủ về Kim-khí ; tháng thứ 9 thứ 10 chủ về Thủy-khí. ðến thời
kỳ Thái-dương là 5 hành ñã ñầy ñủ do ñó âm dương, thủy hỏa chia ñều mà thành thân hình. Nhưng trước khí chưa sinh, cái khí
của 5 hành ñều có thịnh có hư, có thắng, có uất, nên dùng những vị có khí vị hàn, nhiệt, ôn, lương ñể theo thuận nghịch mà
ñiều trị. Ví phỏng có bịnh mà muốn không lánh xa hàn, hoặc nhiệt… mà cũng không hại gì ñến thai khí (nguyên văn chữ Hán
câu này là : “
hữu cố vô vẩn, diệc vô vẩn dã…”)
Nếu phạm quá thời sẽ chết. Xem ñó thời hàn, nhiệt, ôn, lương gọi là “TỨ ÚY”
phải tinh tế và cẩn thận lắm mới ñược.
Án : Thai mới ñược 7 tháng mà sinh, phần nhiều nuôi ñược mà cũng thọ, là vì : tháng thứ 7 thuộc về Phế tạng tư dưỡng.
PHẾ thuộc Thiên, mà chủ khí chủ huyết. thiên theo số “nhất” sinh ra hành Thủy, cảm cái khí của trời ñất mà sinh ra, cho nên
nuôi ñược. Tháng thứ 9 thứ 10 thuộc về sở chủ của Thiếu-âm, Thái-dương, ñều cảm ñược cả cái khí của âm dương, thủy hỏa
mà sinh. Nhưng nếu là tháng thứ 8 thời thuộc về Dương-minh ðẠI-TRƯỜNG chủ khí, vì cảm cái Phủ-khí của Dương-minh mà
sinh nên ít khi sống ñược.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. Nếu uất quá, thời liệu trị thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Mộc uất thời ñạt bỏ ra. Hỏa uất thời phát nó ra. Thổ uất thời ñoạt (dẹp) bớt ñi. Kim uất thời tiết bỏ ñi. Thủy
uất thời chiết nó xuống…. phải ñiều hòa cái khí, quá thời dùng nó ñể chiết ñi… Chiếc cũng tức là tả (như dùng
Toan ñể tả CAN, dùng Tân ñể tả PHẾ, dùng Hàm ñể tả THẬN vv…).
Hoàng-ðế hỏi :
--. Về phương pháp giả tá, như thế nào?
Kỳ-Bá thưa rằng :
