2
--. Quyết-âm tại toàn mà Phong hóa, tôi ñã biết rồi. Còn sự phát triển của Phong hóa, như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Phong phát sinh ra ở ñất. ñó tức là “bản”. Các khí khác ñều như vậy. Bản (gốc) ở trời, tức là Thiên-khí ;
bản ở ñất, tức là ðịa-khí. Trời với ñất hợp khí, 6 tiết phân chia, muôn vật do ñó mà hóa sinh. Cho nên nói : Cẩn
hậu khí nghi, vô thất bịnh kỳ” tức là lẽ ñó.
(1)
(1). Cẩn thận ñể “hậu” (nghe) cái sự thích nghi của 6 khí, ñừng ñể lỡ mất cái nguyên sinh ra bịnh của 5 Hành.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. Chủ bịnh như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Tư-tuế, bị vật
(1)
thời không sót nữa.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Trước tuế mà bị vật, như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. ðó là chuyên tinh của trời ñất.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Tư-tuế như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Tư-khí ñể nhận chủ tuế, do ñó lại xét cả hữu dư và bất túc.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Nếu không tư-tuế, bị vật thì sao ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Vì khí nó tán, chất tuy ñồng mà lực khác nhau. Khí vị có hậu bạc, tính dụng có táo, tĩnh ; trị, bảo có nhiều ít
; lực hóa có thiển, thâm. Vì vậy nên phải tư-tuế, bị vật.
(2)
(1). Xét về khí-vận từng năm, ñể tích trữ phòng bị những dược vị ñiều trị về năm ấy.
(2). Trên ñây nói về “chủ bịnh” tức là nói về cái dược vật, chủ trị về các chứng bịnh năm ấy. Như gặp năm Thiếu-âm,
Thiếu-dương tư-tuế, thời nên thâu giữ những dược vị có tính chất NHIỆT như : PHỤ-TỬ, KHƯƠNG, QUẾ vv….
Dương-minh táo kim tư tuế thời nên thâu giữ những dược vị có tính chất TÁO như : THƯƠNG-TRUẬT, TANG BÌ vv…
Quyết-âm phong mộc chủ tuế thời nên thâu giữ những Phong dược như : PHÒNG-PHONG, KHƯƠNG-HOẠT vv… Các năm
khác ñều theo một nguyên tắc như vậy. Vì các vị ñó ñều bẩm thụ cái “chuyên-tinh” của trời ñất.
“Tư-khí” tức là “tư” cái khí của 5 vận. 5 vận dù với chủ tuế tương ñồng, nhưng lại có thái quá, bất cập khác nhau. Về năm
thái quá thời vật lực hậu ; về năm bất cập thời vật lực bạc. Nếu lại là những vật ở vào các năm khí vận tư tuế, thời khí tán mà
lực bạc, cho nên hình chất dù ñồng mà năng lực có khác. – “Trị bảo có nhiều ít” là nói về các dược vị dùng ñể trị bịnh và bảo
chân (bảo toàn chân-nguyên, là bổ) hoặc nên dùng nhiều hoặc nên dùng ít, không giống nhau.
Án : từ thời Trung-cổ về sau, không thi hành ñược cái phương pháp “tư tuế, bị vật” nên phải dùng phép bào chế ñể thay
cho cái khí lực tự nhiên của trời ñất. Như chế PHỤ-TỬ thời gọi là “bào chế” (tức nướng chín) – còn THƯƠNG-TRUẬT, TANG-BÌ
vv… thời gọi là “sao” ; ñó là lấy hỏa ñể giúp hỏa, lấy táo ñể giúp táo. Cận thế, có kẻ chế Phụ-tử, bỏ vào nước luộc kỹ, gọi là “tư
chế” ; chế Tang-bì thời tẩm mật sao gọi là “nhuận táo” … Thế có khác gì dùng chim ưng, chó săn, mà ñem chặt bỏ móng và
nanh của nó, còn mong gì nó bắt thỏ, bắt cầy ñược nữa ư ?
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. Tuế-chủ làm hại cho Tạng như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Xét cái “sở bất thắng” của nó, thời rõ ñược yếu ñiểm như thế nào.
(1)
Hoàng-ðế hỏi :
--. Trị liệu như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Ở trên mà “dâm” xuống dưới, thời lấy cái “sở thắng” ñể làm cho yên ; do bên ngoài mà “dâm” vào trong,
thời lấy cái “sở thắng” ñể ñiều trị.
(2)
(1). ðây nói về cái khí của 5 vận, bị sự “thắng chế” của tư thiên, tại toàn… Năm tàng bên trong thuộc với 5 hành, bên
ngoài hợp với 5 vận ; khí của 5 vận bị cái khí “thắng chế” nó phạm, thời bịnh sẽ sinh ra 5 tạng mà làm hại. Như THIẾU-
THƯƠNG Kim vận, mà gặp “hai hỏa” tư thiên, THIẾU-CUNG Thổ vận mà gặp Quyết-âm tại toàn… ðó ñều là vận-khí “sở bất
thắng”, mà bị “thắng khí” nó “thắng chế”. Cho nên nhận ở cái “sở bất thắng” thời cái cốt yếu của “tuế chủ tàng hại” sẽ biết
ñược.
