29
KINH VĂN ________________________________________________________________________
Cho nên khi tà-phong nó ñến, gấp hơn gió mưa
(1)
. Người thiện trị (chữa bịnh giỏi) chữa ngay từ lúc tà còn ở bì-
mao
(2)
. Bậc thứ nữa : chữa khi tà vào tới cơ phu
(3)
; bậc thứ nữa : chữa khi tà vào tới cân mạch
(4)
; bậc thứ nữa
: chữa khi tà vào tới 6 Phủ
(5)
; lại bậc thứ nữa : chữa khi tà vào tới 5 tạng. ñể tà vào tới 5 tạng thời nửa chết nửa
sống
(6)
.
Nếu cảm nhiễm phải tà khí của Trời, thời sẽ hại tới 5 tạng ; nếu cảm nhiễm về sự nóng hay lạnh của loài thủy-
cốc (thức ăn, do sự ăn uống) thời sẽ hại tới 6 phủ ; nếu cảm nhiễm phải thấp khí của ðất, thời sẽ hại tới BÌ-NHỤC-
CÂN-MẠCH
(7)
.
(1)-. TÀ-PHONG tức là gió ñộc. Phàm gió ñộc phạm vào người trước từ Bì-mao, rồi tới Cơ-nhục và kinh-mạch, rồi lại do kinh
mạch mà vào Tạng-phủ … sự tràn lan của nó rất chóng, nên nói : “
nhanh hơn gió mưa”.
-- Ở ñây chỉ nói một “tà phong”, mà không nói ñến các bịnh khác, vì “phong” ñứng ñầu trăm bịnh và khai phát “bì-tấu” rất
chóng.
(2)-. Dương khí là một thứ bảo vệ bên ngoài, thời âm ở trong mới bền vững. Phàm dương tà (tức tà phong) phạm vào người,
phạm vào khí phận ở ngoài bì mao trước. Người thiện trị giúp sức cho dương khí ñể làm cho tuyên tán, bỏ tà phong ñi, thời
không khi nào nó còn lẫn vào bên trong ñược nữa.
(3)-. Tà ở ngoài bộ phận bì-mao, nếu không làm cho nó tuyên tán ñược, thời nó cứ lưu lại ñây, rồi dần dần phạm vào bộ phận
cơ-phu (lượt da và thịt mỏng ở bên trong). Cơ phu cũng còn thuộc về khí phận bên ngoài, nên cũng có thể hòa giải cho tiết
ra ngoài bì mao.
(4)-. Tà ở cơ-phu không làm cho nó giải ñi ñược, nó sẽ cứ yểm lưu lại ñây, rồi dần dần lấn vào bộ phận kinh lạc (kinh là những
mạch máu chạy dọc, Lạc là những mạch máu chạy ngang). Kinh lạc, bên trong liền với tạng phủ, bên ngoài chằng khắp thân
mình. Khi tà ñã vào ñến ñây nên kịp làm cho nó theo kinh mà giải, ñừng ñể cho nó lại vào tạng phủ.
(5)-. KIM-QUỸ YẾU LƯỢC nói : “
Kinh lạc bị tà phạm vào tạng phủ, ñó là cái nguyên nhân bịnh ở bên trong.”.
vậy khi tà ñã vào
tới phủ tức là “Lý” rồi, chỉ có thể cho nó bài tiết theo cái ñường lối của Phủ mới mong khỏi ñược.
(6)-. Mạch của 6 tạng (TÂM-BÀO-LẠC là tạng thứ 6 ñể ứng với 6 phủ : Thủ Quyết-Âm Tâm-bào-lạc) do tạng chàng vào phủ ;
mạch của 6 phủ, do phủ chàng sang tạng. Vậy nên kinh-khí của tạng-phủ lúc này cũng liên lạc hội thông với nhau. Khi tà ñã
vào tới phủ, thời lẽ tất nhiên nó giải theo ñường lối của phủ, thời lẽ tất nhiên là nó sẽ phạm tới tạng. Tà còn chập chờn ở
vào khoảng “kinh-khí” của tạng, còn có hy vọng liệu trị ; nếu ñã phạm hẳn vào tạng thời thật là hết hy vọng.
Trên ñây dùng chữ “
nữa sống nữa chết”
cũng chỉ là nói “gượng” vậy thôi.
Ta nên nhận rằng : “
Bì phu, khí phận thuộc Dương, kinh-lạc huyết phận thuộc Âm ; bên ngoài là dương, bên trong là
âm ; phủ là dương, tạng là âm… tà ở dương phận còn dễ chữa ; tà tới âm phận rất khó chữa…..”
* Y-giả nên ñề phòng ngay từ trước, ñừng bỏ dễ làm khó mà lại hối hận về sau.
(7)-. Tà khí của trời do bì phu mà phạm vào lý-âm, nên nói rằng : “
hại 5 Tạng”.
Thủy cốc vào Vị, do sự nóng lạnh không thích
hợp, hoặc nhiều ít không ñiều ñộ thời bịnh sinh ra ở Trường vị nên nói rằng : “
hại 6 phủ”
. Thấp khí do ñất phát sinh, khi
phạm vào người tất do từ chân trước, cho nên mới nói: “
hại bì-nhục-cân-mạch”.
Tóm lại, tạng là âm, phủ là dương ; cân mạch huyết phận là âm, bì phu cơ nhục khí phận là dương. Cái tà khí của trời
có âm có dương ; cái khí của Thủy-cốc có nhiệt, có hàn… mà sinh ra bịnh ở thân hình. Tạng phủ con người cũng có âm
dương khác nhau. Người thiện trị phải phân biệt cho rõ mới ñược.
KINH VĂN ________________________________________________________________________
Cho nên người khéo dùng châm
(1)
từ âm phận dẫn qua dương phận, từ dương phận dẫn qua âm phận lấy bên
hữu ñể trị bên tả, lấy bên tả ñể trị bên hữu ; Lấy ngoài biểu ñể biết trong lý ; lấy tinh thần của mình ñể biết bịnh
tình của người bịnh. Do ñó, ñể xem cái nguyên nhân của bịnh nó phát sinh từ ñâu và cái lý tà, chính, hư, thực, thế
nào… Như thế mới khỏi gây nên tai hại
(2)
.
(1)-. CHÂM : một thứ kim dùng ñể tiêm vào các huyệt và mạch máu làm cho bịnh tà tiết ra ngoài. Về phương pháp dùng châm
này, có cả “bổ” chứ không chỉ “tả” mà thôi. Mấy thiên sau ñây cũng có nói ñến, nhưng tường tận thời ở bộ LINH-KHU.
(2)-. Trong thân thể con người, âm dương, khí huyết, nội ngoại, tả hữu, ñều có giao thông liên lạc nhau. Người dùng châm biết
rõ rằng : bịnh ở dương tất phải ñi qua âm, cho nên nhằm vào âm ñể dẫn cho ra dương ; hoặc nhằm vào dương ñể dẫn cho
ra âm. Cũng vậy, cho ñến cả 2 bên tả hữu, cũng thích bên này ñể cho giảm bên kia… phương pháp này rất huyền diệu, xem
mãi về sau sẽ rõ.
KINH VĂN ________________________________________________________________________
Người khéo “CHẨN” xét ở sắc, án vào mạch, phải phân biệt âm dương trước ñã
(1)
. Xét rõ thanh hay trọc, ñể
biết thuộc về bộ phận nào
(2)
.
Coi hơi thở, nghe tiếng nói mà biết ñược sự ñau ñớn thế nào
(3)
.Xem quyền hành, qui cũ ñể mà biết ñược bịnh
nó chủ về ñâu
(4)
. Án tay vào bộ vị XÍCH-THỐN, nhận rõ phù-trầm, hoạt-sắc… mà biết ñược bịnh nó vì ñâu sinh ra
(5)
. Rồi lại xem ñến cả người vô bịnh ñể rút kinh nghiệm, như thế sẽ không nhầm lẫn nữa
(6)
.
