9
CHƯƠNG 13
DI TINH BIẾN KHÍ LUẬN
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi rằng :
--. Trẩm nghe ñời xưa trị bịnh, làm cho di-ích tinh, biến hóa khí…. Chỉ cần dùng phép “chúc-do” mà thôi. ðến
ñời nay trị bịnh, dùng ñộc dược ñể trị bên trong, dùng châm thạch ñể trị bên ngoài… thế mà có người khỏi, có
người không khỏi, là vì sao ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Về ñời Vãng-cổ, người ở lẩn vào khoảng cầm-thú, ñộng tác (làm mạnh) ñể cho khỏi hàn, âm cư (núp dưới
bóng râm) ñể cho khỏi nắng. Bên trong không có ñiều gì hệ-lụy, bên ngoài không có sự gì bó buộc. ñó là một thời
ñại ñiềm ñạm, chỉ ý hoàn toàn thỏa thích, tà không thể lọt vào sâu. Vì thế nên không cần dùng ñộc dược ñể trị
bên trong, cũng không dùng châm thạch ñể trị bên ngoài…. Mà chỉ dùng “chúc-do” cũng có thể khỏi.
--. ðến ñời nay thì khác hẳn. sự ưu hoạn làm rầy bên trong, việc nhọc nhằn làm lụy bên ngoài ; ñã trái với khí
của 4 mùa, lại ngược với sự “thích nghi” của Hàn thử (rét nóng). Gió ñộc thổi tới luôn, hư tà quanh sớm tối… bên
trong vào ñến không khiếu bì phu. Vì thế nên bịnh nhẹ hóa nặng, bịnh nặng thời chết ; dù có Chúc-do cũng không
công hiệu.
Hoàng-ðế khen phải, rồi lại hỏi rằng :
--. Trẩm muốn khi trị bịnh, biết rõ ñược sống chết. Phân biệt ñược hiềm nghi, tìm tới ñiều cốt yếu, không hề
thiếu sót… làm thế nào ñược như vậy ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Xem sắc, chẩn mạch, là một ñiều kiện rất cần thiết. Phải hợp với 5 hành là Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ và
thời tiết của 4 mùa, gió của 8 phương… ñều có thể do sắc và mạch ñể xét ñoán.
Về ñời Trung-cổ, ñối với việc trị bịnh, ñợi bịnh ñến rồi mới trị. Dùng thang dịch (thuốc nước) ñiều trị trong 10
ngày, ñể trừ khử các chứng bịnh thuộc về “tám gió, năm Tý.
(1)
(1)-. Tám gió là gió thuộc 8 phương ; TÝ là tê ñau ; 5 Tý là :
Mùa Xuân (giáp. ất) bị thương về phong là CAN-TÝ ;
Mùa Hạ (bính, ñinh) bị thương về phong là TÂM-TÝ ;
Mùa Thu (canh, tân) bị thương về phong là PHẾ-TÝ ;
Mùa ðông (nhâm, quý) bị thương về phong là THẬN-TÝ ;
Vê Chí-âm (Mậu, kỷ - Trung ương Thổ) mà mắc bịnh là TỲ-TÝ ;
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Nếu qua 10 ngày mà vẫn không khỏi sẽ phải dùng các cành của loài thảo-tô, thảo-cai (cành và rễ) cả gốc lẫn
ngọn ñể ñiều trị. Tiêu, bản ñã ñược, tà sẽ tiêu tán.
ðến ñời gần ñây thời không ñược như thế nữa. Không biết nhận khí hậu của 4 mùa. Không hiểu lẽ âm dương,
không biết ñường thuận nghịch. Khi bịnh ñã thành rồi, mới dùng “vi châm” ñể trị bên ngoài, dùng thang-dịch ñể
trị bên trong. Bọn thô-công lại càng liều lĩnh, cho là bịnh có thể dùng phép “công” khiến cho bịnh cũ chưa khỏi,
bịnh mới lại sinh ra…. ðó thật là cái lỗi không chịu xét rõ sắc và mạch, không nhận ñích ñược tinh khí thịnh hay
hư, và cái lẽ “tiêu, bản” nên mới ñến như vậy.
ðế hỏi rằng :
--. Xin cho biết lẽ cốt yếu thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Cái cốt yếu của sự trị bịnh là xét ở sắc và mạch. Sau khi nhận rõ thế nào là thuận, thế nào là nghịch, thế
nào là tiêu, thế nào là bản. Rồi lại phải xét xem có “thần” hay không. Nếu không có thần thời sẽ chết. ðó là cái cốt
yếu của sự trị bịnh.,.
-- o0o --
