Giovanni Drogo đang đi lên tòa Pháo đài đơn độc cũng y như vào cái
ngày tháng Chín xa xưa kia. Chỉ có điều bây giờ bên kia lũng sâu chàng
không trông thấy viên sĩ quan lạ lẫm và trên cầu, nơi hai con đường hòa
nhập vào nhau, không gặp đại úy Ortis mà thôi.
Lần này Drogo đi trong cô đơn, chìm vào những suy ngẫm về cuộc đời
mình. Chàng trở về Pháo đài chỉ có trời mới rõ với thời hạn bao lâu, chính
vào lúc nhiều bạn bè của chàng rời bỏ vĩnh viễn các bức tường này. Phải,
bạn bè hóa ra tháo vát hơn chàng, Drogo nghĩ, không loại trừ rằng đúng là
họ xứng đáng hơn chàng: điều xảy ra chỉ có thể lí giải là vậy mà thôi.
Thời gian trôi qua càng nhiều, Pháo đài càng đánh mất đi nhiều hơn ý
nghĩa của mình. Đã có thời, lâu rồi nó là một quân doanh quan trọng, ít ra
thì cũng đã được xem là thế. Còn giờ đây, khi người ta cắt đi một nửa quân
số của Pháo đài, nó trở thành chỉ là một vật cản phụ, không hề có ý nghĩa
chiến lược gì cả. Người ta giữ lại nó chỉ với một mục đích duy nhất - không
để khu vực biên giới này trống trơn. Chả ai có cái ý nghĩ về mối đe dọa tấn
công từ phía hoang mạc phương Bắc. Có thể chờ cái gì phía ấy cơ chứ? Họa
chăng là sự xuất hiện một đoàn du mục nào đó trên đèo. Và đó là cuộc sống
chăng?
Chìm đắm vào những suy tư như thế, đến chiều Drogo đi tới mép cao
nguyên cuối cùng và trông thấy Pháo đài ở phía trước. Nó đã không còn
mang trong mình, một bí ẩn nào đó làm xao xuyến như vào lần đầu tiên kia.
Thực chất, đó chỉ là một đồn biên phòng thông thường, một cái pháo đài
nhỏ thảm hại mà những bức tường của nó chắc không chịu nổi mấy giờ hỏa
lực pháo binh loại mới. Với thời gian, nó đã sụp đổ hoàn toàn: hiện giờ một
số thành lũy đã vỡ vụn, còn một lũy đất đã vẹt hoàn toàn, nhưng không ai
có ý định sửa sang gì cả.
Drogo nghĩ vậy, khi đứng ở cuối cao nguyên và nhìn những lính gác đi đi
lại lại theo mép tường. Lá cờ trên mái rủ xuống bất lực, các ống khói không
bốc khói, không trông thấy một linh hồn sống nào ở trên bãi tập.
Cuộc sống phía trước của chàng mới buồn chán làm sao vì Morel tươi
vui, chắc chắn sẽ ra đi trong số những người đầu tiên, và Drogo thật sự sẽ
