công hơn về phương diện tiểu thuyết. Taine cho rằng vì Thackeray đã
“miêu tả con người xấu xa hơn trong thực tế” cho nên “khi đọc xong
Thackeray người ta cảm thấy rùng mình như một người lạ được dẫn tới
trước bàn mổ tại giảng đường vào ngày có thực tập phẫu thuật”, trong khi
Balzac dẫn ta vào trong một cửa hàng bán đồ tầm tầm để quan sát những đồ
vật “thượng vàng hạ cám”, tuy có khi lạ lùng nhưng vẫn gần gũi với ta.
Thật ra đó là một nét độc đáo trong cách xây dựng nhân vật điển hình của
Thackeray.
Phải nhận rằng ông dựng cảnh và người với mục đích luân lý rõ ràng:
trước khi lựa chọn chi tiết nào để miêu tả, ông đã có thái độ hoặc tán thành
hoặc đả kích, và những mẩu đối thoại, những hành động của nhân vật chỉ là
những phương tiện buộc ta phải đồng tình với tác giả. Nhưng không phải vì
thế mà nhân vật của ông kém sinh động, kém thực. Ông dùng cả phương
pháp cường điệu, cả những yếu tố có tính chất hoạt kê thuần túy, nhưng
nhân vật trong Hội chợ phù hoa vẫn có cái chắc chắn rất thực của cuộc đời,
bởi vì tâm lý của họ không hề bị sơ lược hóa, mặc dầu vẫn có tính chất rất
tập trung. Thí dụ như Rawdon là một tay cờ bạc chuyên đi lừa bịp thiên hạ,
nhưng lại rất quý mến vợ con; bị vợ đối xử nhạt nhẽo, anh ta càng ra sức
chăm nom đứa bé, như muốn dốc nốt phần tình cảm dành cho vợ vào cái
đối tượng cuối cùng của sự yêu thương. Trong việc săn gia tài của bà cô,
anh ta chỉ là công cụ của vợ, cho nên trong buổi gặp mặt bà Crawley ở
Braitơn, sự xúc động của Rawdon rất chân thành. Dưới cái bề ngoài thô lỗ,
con người chuyên đi bịp thiên hạ ấy cũng có những tình cảm mãnh liệt. Tuy
bị vợ đối xử lạnh nhạt, Rawdon vẫn yêu vợ thiết tha; ít lâu trước khi xảy ra
câu chuyện tai hại, thấy chồng có ý nghi ngờ, Rebecca vờ trở lại đằm thắm
với chồng như hồi trăng mật, nhưng Rawdon vẫn cảm thấy có một cái hố
sâu ngăn cách giữa mình và vợ, vì thấy vợ “cao” hơn mình quá nhiều.
Trong tâm trạng phức tạp ấy, anh ta bắt gặp vợ ngoại tình! Cho nên thái độ
dứt khoát của Rawdon đối với Rebecca tưởng như quá đột ngột, thật ra rất
hợp lý, nghĩa là đã được tác giả “sửa soạn” cẩn thận. Rebecca cũng có
những nét tâm lý phức tạp. Tại sao biết George phá hoại mưu mô của mình,
