người tôi chưa từng đọc. Nhưng nhà thơ duy nhất tôi gặp ở đó là Blaise
Cendrars với khuôn mặt võ sĩ méo mó và lai áo bên cánh tay cụt xắn lên,
vấn thuốc hút bằng cánh tay lành lặn còn lại. Khi không uống quá say, ông
là một người bạn hay ho, còn khi quá chén kể cả lúc nằm dài ông vẫn thú vị
hơn khối gã ngồi dốc sức kể chuyện. Ông là nhà thơ duy nhất đến quán
Lilas trong những ngày ấy nhưng tôi chỉ gặp ông ở đó mỗi một lần. Hầu hết
khách đến quán đều đã đứng tuổi, râu ria, quần áo cũ sờn đi cùng vợ hoặc
tình nhân, trên ve áo có khi đeo ruy băng mỏng màu đỏ Bắc đẩu bội tinh.
Chúng tôi những hi vọng họ là nhà khoa học hay là học giả savant (uyên
bác, bác học) nào đó, nhưng họ chỉ ngồi triền miên trước li rượu khai vị
không khác gì mấy gã ăn mặc xoàng xĩnh ngồi bên vợ hoặc tình nhân kia
đang nhâm nhi tách café crème, vai đeo ruy băng tím Cành cọ Hàn lâm
Pháp, mà như tôi hiểu, chẳng liên quan gì đến Viện Hàn lâm Pháp mà chỉ
cho thấy là họ hành nghề giáo sư hay trợ giảng gì đấy.
Những khách này làm cho quán trở nên dễ chịu vì họ chỉ nói chuyện với
nhau, hoặc chỉ quan tâm đến thức uống hay café, cách thức pha chế hoặc
đọc báo và tạp chí đính trong những thanh kẹp, và không ai chỉ ngồi đấy để
trình diễn mình cho người khác xem.
Cũng có những người sống trong khu phố đến Lilas, một số đeo huân
chương anh dũng Bội tinh trên ve áo, một số khác đeo Huân chương Quân
công màu xanh vàng, và tôi ngồi quan sát cách họ thao tác thành thục khi
mất một tay hay chân, quan sát chất lượng những con mắt giả của họ, và
xem khuôn mặt họ được tái tạo bằng thủ thuật cao cường đến độ nào. Trên
các khuôn mặt được tái tạo nhiều nhất luôn rạng rỡ sắc thái lấp lánh của
một sườn đồi trượt tuyết đẹp, và chúng tôi vẫn luôn tôn trọng những khách
hàng này hơn những savant hay giáo sư dù những người này có thể cũng đã
hoàn thành tốt nghĩa vụ quân sự mà không phải đau đớn bị cắt đi một phần
thân thể.
Những ngày ấy, chúng tôi chỉ tin những ai từng kinh qua chiến tranh,
nhưng cũng không tin tưởng tuyệt đối bất kì ai, và tôi có cảm giác rất rõ
rằng lẽ ra Cendrars nên kín đáo hơn một chút về cánh tay bị mất của ông.
