nhớ chuyện này chuyện nọ là nhờ có tranh vẽ lại. Các họa sỹ vùng Tứ
Xuyên trước đây còn giữ được truyền thống này từ đời Tấn đời Đường và
có nhiều người đã vẽ các câu chuyện trong buổi sơ kì của bản triều ta (giữa
thế kỷ 10). Hình các nhân vật chỉ bằng ngón tay, đều được vẽ đâu ra đấy,
mặc dù không có sắc khí và thần lực gì cả. Cây cối cũng vẽ rất hay, màu sắc
khỏe khoắn, có dáng dấp đàng hoàng. Bây giờ chẳng ai còn thấy những
tranh truyện như vậy nữa.
Bồi và bảo quản tranh. Tranh cổ cho đến thời sơ Đường (thế kỷ 7) đều vẽ
trên lụa trần, không phủ gì cả. Sau thời của Ngô Đạo Tử, Chu Phương và
Hàn Cán, lụa vẽ được chuẩn bị bằng cách trộn bột trắng với nước ấm rồi vỗ
lên mặt lụa thành như một tấm bạc. Lụa ấy mà vẽ những tranh nhân vật thật
tinh tế thì tuyệt vời. Người ta thường đánh giá tranh đời Đường bằng cách
xem mặt lụa của nó, nếu vẫn thấy có sợi lộ ra thì bảo là không phải tranh
Đường. Nhưng như vậy cũng không đúng. Tranh của Trương Tăng Dụ (thế
kỷ 6) và Diêm Lập Bản (thế kỷ 7) đều vẽ trên lụa trần cả, chí ít thì cũng là
những bức vẫn còn lại cho đến nay. Tranh thời Nam Đường (923-935) đều
vẽ trên lụa trần và thô. Từ Hy (thế kỷ 10) còn dùng cả loại lụa thô như vải
bông vậy.
Đoạn là thứ lụa thật có màu sáng. Tranh vẽ trên đoạn dù sờn cũ vẫn giữ
nguyên vẻ trong và sáng của nó. Chỉ có tranh Phật thường bị biến màu vì
khói hương.
Khi lụa bị nước làm ẩm, có thể thấy màu của khói hương bám trong kẽ
giữa các sợi dệt. Dùng một lớp màu phủ lên thì có thể che được cái đó. Lụa
cổ không dệt theo lối sợi thẳng như bây giờ, mà có hai hoặc ba sợi đi với
nhau. Chi tiết này không thể làm giả được.
Nếu một bức tranh cổ vẫn chưa có nguy cơ rách rời từng miếng thì không
cần phải gia cố mặt hậu hoặc riềm bao quanh. Nếu tình trạng tồi quá thì hãy
thay riềm và bồi lại hậu một lần, mà phải biết rằng đã bồi lại một lần là sẽ
phải bồi lại nữa. Thật là đáng tiếc vậy. Mỗi lần bồi lại tranh là một lần hại
đến những chi tiết tế vi trong nét mặt nhân vật, trong râu trong tóc, trong
màu sắc của hoa lá, ong bướm.
