11. Lối tắt
Trong hội họa có sáu lối tắt: nhấn cảnh, nhấn núi, tương phản, thêm thắt,
chấm dứt đột ngột, và gợi ý nguy hiểm. Nhấn cảnh nghĩa là cảnh thì đang
Xuân rồi mà núi thì như vẫn còn dáng mùa Đông. Nhấn núi nghĩa là cây cối
thì trơ trụi như giữa mùa Đông, mà sườn núi thì đã như trong tiết Xuân. Cây
thẳng tương phản với đá nghiêng, vách núi dựng đứng tương phản với cây
uốn mình xuống thấp: ấy là tương phản. Khi núi vẽ bằng các nét mờ ảo và
không có dấu hiệu gì của sự sống, rồi vẽ thêm liễu với tre, cầu với nhà mát,
ấy là thêm thắt để có hiệu quả thẩm mỹ. Chấm dứt đột ngột nghĩa là cảnh trí
thình lình biến mất, tất cả cây đá không được vẽ cho xong, các nét bút đều
bỏ lửng ở đó. Những nét bỏ lửng ấy phải làm sao như tự chúng biến đi vào
hư vô với những đuôi bút mảnh dẻ nhất. Có những chỗ gợi nguy hiểm như
nơi các con đường bị chặn mất, không thể nào đi tiếp được. Có những cụm
đảo ngoài biển mà người trần không thể đến được, là nơi ở của thần tiên.
Đó là những chốn không ai đến được ngoài biển khơi. Còn về những nơi
nguy hiểm trong tranh vẽ, thì chủ yếu là những đỉnh núi cao, những mép
vực sâu, những cầu treo lát ván trên sườn núi, treo leo hiểm trở với du
khách vậy. Vẽ những nơi ấy phải có bút lực cao cường mới được.
