chuyện dụng bút đưa nét. Cứ như vậy rồi sẽ đi đến đâu, không ai biết. Cho
nên trong bất kì trường hợp nào cũng không được tách biệt nét với mảng
nhòa. Hiểu cho đúng nguyên tắc kết hợp chặt chẽ dụng bút với dụng mực
này, cố làm theo cho đến khi có được bút ung và mực hóa, thì các nét vẽ
hòa được với nhau và có được cái sức mạnh hài hòa biến ảo của mực. Lúc
bấy giờ mới có thể thôi không nghĩ đến hình và biểu hiện nữa. Nói thế
không có nghĩa hình và biểu hiện không quan trọng, mà có ý rằng khi đã
làm chủ hoàn toàn được bút và mực thì hình và biểu hiện đã hầu như có cả
ở đó rồi. Ấy là khi sự thưởng thức đã vượt quá mức các hình hài vật chất.
Không còn câu hỏi về hình hoặc về biểu hiện nữa.
Kẻ mới học thường thích có nhiều qui tắc để theo, phương pháp nào để
vẽ cái này, cái kia, nét bút nào là của trường phái này, trường phái nọ. Sau
khi đã quen với tính nết và các khuynh hướng của bút và mực, nên quên hết
các quy tắc và tập trung sao chép tranh của các bậc thầy. Hãy bắt đầu với
các thầy thông thường đã. Tìm hiểu cho rõ ý đồ chung của bức họa, rồi
chọn lấy một phần để nhìn nhận cho thật thấu đáo. Lúc đầu có thể chưa hiểu
được gì, nhưng sau nhiều lần sẽ vỡ ra. Sau đó mới nghiên cứu đến phần tiếp
theo của bức họa. Nếu nhìn toàn bộ bức tranh ngay để sao chép, sẽ không
thể thấy hết những chi tiết tinh tế trong dụng bút và dụng mực của tác giả.
Không thấy được những cái đó, bản sao chính xác nhất cũng sẽ chỉ là một
sản phẩm dày công nhưng vô hồn mà thôi. Trong khi đó, nếu đã học được
cách làm chủ những chi tiết của tác giả, bản sao sẽ có thể sai biệt với bản
gốc ở chỗ này chỗ kia, nhưng toàn bộ sẽ đạt được cái thần khí của nguyên
tác mà không bị những sai lầm kệch cỡm. Mực và bút phải hòa trộn với
nhau tự nhiên. Đó là cái lợi của việc sao chép các bậc thầy. Nếu chỉ biết cố
sức sao chép cho thật chính xác, sẽ không thể dụng bút dụng mực một cách
tự nhiên thoải mái, và càng làm càng thấy nản. Cho nên điều quan trọng
nhất là giữ được cái bột phát tự nhiên trong cách biểu hiện các xúc cảm và
phối hợp dụng bút dụng mực cho hoàn hảo. Dần dần rồi sẽ nhìn thấy tiến
bộ.
