cảnh theo bố cục chính diện, còn Nghê Toản với Phương Tòng Nghĩa phần
lớn bố cục theo biên diện.
Nhưng nhiều lúc có thể kết hợp hai góc nhìn nói trên. Một bức tranh có
tất cả mọi thứ nhìn từ chính diện sẽ dễ buồn tẻ và phẳng phiu. Người ta có
thể đưa vào một góc nhìn chéo gián tiếp ở những điểm tiếp nối để tạo sinh
khí và phá vỡ nhịp điệu phẳng phiu. Một bức tranh có tất cả mọi thứ nhìn
theo biên diện dễ có vẻ lộn xộn và cẩu thả. Cho nên có thể đưa vào một số
cấu trúc chính diện ở các điểm kết nối để tạo cảm giác vững chãi yên ổn.
Khi đã lão luyện trong nghề, họa sỹ có thể thay đổi biến hóa tùy hứng, và
thậm chí không hề phải suy nghĩ gì về chính diện hay biên diện, anh ta vẫn
tạo nên được một tổng thể sống động, không bị chết cứng hoặc bừa bãi bất
kì chỗ nào.
Một lối bố cục chặt chẽ đầy đủ một cách bất thường là có các rặng núi ở
phía trên, một khu rừng rậm ở dưới đáy, và gợi ý những dải mây mù hoặc
những con suối và đường hẻm ở phần giữa. Kiểu bố cục này đòi hỏi một
góc nhìn chính diện rất cân đối. Cái nguy của nó là rất dễ bị đơn điệu. Phải
giải cứu tình trạng này bằng các nét sô chạy vào từ một phía (của trái núi)
và phải luôn luôn biến đổi các nét vẽ. Ta học được điều này ở Vương
Nguyên Kỳ. Nghệ thuật của Nguyên Kỳ là ở khả năng dùng các nét bút
nghiêng để đối với lối bố cục chính diện của ông ta, và kết quả là càng có
nhiều các nét sô ấy thì bức tranh càng đẹp. Đây là cách lấy các nét bút
nghiêng để đối lại với bố cục chính diện. Còn khi vẽ một khối đá mọc nhô
lên, một cây cổ thụ đứng dưới mây, những dây leo cuốn tròn, hoặc giả rừng
núi đối chọi nhau căng thẳng, thì bố cục biên diện là hay nhất. Nhưng các
nét bút không được bộc lộ một chút tinh thần bạo lực nào, nếu không, cả
bức tranh sẽ thành dữ dằn khó chịu. Có thể tránh điều đó bằng cách đưa bút
theo tư thế thẳng đứng như khi viết chữ triện trong thư pháp vậy. Ta học
được điều này ở Thẩm Châu và Đường Dần. Hai người này biết dụng bút
đứng rất hay trong các tranh có bố cục chính diện. Nhờ thế mà tranh họ bao
giờ cũng hài hòa. Đó là những lợi ích của việc biết kết hợp chính diện với
biên diện.
