không thèm để ý đến mà thôi. Vậy cái khác nhau giữa một họa sỹ và người
thợ sơn vẽ nhà cửa hoặc làm đồ chơi màu mè bán ngoài chợ là gì? Phải luôn
đinh ninh trong dạ hội họa là gì, luôn tu tập hoàn thiện mình, vì chỉ có vậy
mới có thể đến gần được các bậc thầy vĩ đại.
Triệu Mạnh Phủ nói, “Đá làm ta nhớ đến các nét bút khô gẫy, cây gợi cho
ta lối viết chữ của nhà Chu (chắc chắn, tương đối đều, với nét lượn). Vẽ tre
trúc nên theo lối viết thảo.” Ông cũng nói, “Khi người học giả vẽ, họ nên
dùng các nguyên tắc của chữ thảo và theo phong cách cổ kính.” Cho nên
thấy rõ là thư pháp và hội họa đều theo những nguyên tắc giống nhau.
Nhiều người ngày nay viết theo lối thư pháp mà không theo truyền thống,
bỏ hết cả các phong cách triện, lệ, thảo và Chương thảo. Truyền thống còn
đó, nhưng ngay cả những người gọi là nhà thư pháp cũng không thèm để ý
đến chúng. Cho nên có nói mãi rằng hội họa và thư pháp có cùng nguyên
tắc thì cũng bằng thừa vậy.
Tất nhiên thời thượng đổi thay, và vẫn có những học giả ở mọi lứa tuổi
biết trân trọng truyền thống. Nhưng nếu tất cả chỉ biết theo đòi thời thượng,
bỏ mất các nguyên tắc truyền thống, thì dần dần các kiệt tác xưa cũng sẽ
mai một, và truyền thống tốt cũng mai một theo. Lúc ấy, dù có người muốn
tìm lại cái cơ bản của quá khứ thì liệu có được nữa hay không? Cũng vì lẽ
này mà ta phải cố công giảng giải cho tường tận truyền thống ấy là gì, mặc
dù biết có thể làm người đọc nhàm chán.
Ở đây ta đang nói về ý nghĩa gốc của hội họa. Chuyện này có thể có vẻ
khó hiểu với nhiều người, nhưng với ta, nó rất hệ trọng. Tại sao? Bởi vì tác
phẩm nghệ thuật chân chính hướng đến sự đơn giản cổ sơ, nhưng thời hiện
đại lại chỉ thích tham thanh chuộng lạ. Động cơ của hai việc là hoàn toàn
đối nghịch nhau. Nếu một học giả hàng ngày đọc kinh điển của thánh hiền
và cố theo lời dạy của họ, anh ta có thể cũng chỉ hơn một học giả tốt một
chút thôi; nhưng nếu một người chỉ biết chạy theo thời thượng, người ấy có
thể thành một kẻ vứt đi, hoàn toàn vô giá trị.
Chúng ta, những kẻ đang sống đây, nên học hỏi cổ nhân và tìm hiểu cho
tường tận cái nghĩa lý nguyên ủy của hội họa. Hơn thế nữa, có được cả trăm
