Xếp hạng tranh vẽ
Vạn vật sinh sôi đều khởi sự từ lẽ âm dương. Thiên tạo hóa công mà
không cần lời nói. Cây không đợi có màu vẽ rồi mới nở hoa. Mây, tuyết
không cần bột phấn để mang vẻ trắng. Núi xanh và chim phượng huy hoàng
đâu có cần đến thứ gì nhân tạo. Cho nên gợi được màu sắc tinh tế mà chỉ
cần dùng mực (đen) mới thực gọi là đạt, còn chỉ bận tâm đến màu sẽ phá
hỏng hình thể của vạn vật. Khi vẽ, cái cần tránh nhất là quan tâm đến màu
và vẻ giống bên ngoài; tác phẩm sẽ chi tiết chỉnh chu, nhưng mất vẻ hồn
nhiên của sự vật. Đừng sợ bức tranh vẽ chưa được hoàn chỉnh, mà nên sợ
nó sẽ bị hoàn chỉnh thì hơn. Cho nên nếu bức tranh đã hoàn chỉnh rồi, thì
còn phải lo hoàn chỉnh nó làm chi? Như thế chẳng hóa ra là nó chưa hoàn
chỉnh. Còn nếu không biết là nó đã hoàn chỉnh, thì quả thật vẫn là người
chưa hiểu hội họa.
Mất cái hồn nhiên cho nên phải cố thành lão luyện. Không lão luyện
được thì phải làm cho tuyệt hảo. Không tuyệt hảo được thì phải tinh tế, và
cái nguy của tinh tế là rất dễ thành tinh xảo. Tranh nhất phẩm thì cái nào
hồn nhiên là hạng nhất, lão luyện đứng thứ nhì, tuyệt hảo thứ ba. Tranh nhị
phẩm thì tinh tế đứng trên tinh xảo. Ta đã định ra năm hạng này để xem xét
cả lục pháp, không sót một phẩm chất gì. Tất nhiên, có thể bày ra hàng trăm
thứ hạng, nhưng chẳng đáng phải làm như vậy. Này, phải là người đã
trưởng thành về tinh thần, kiến văn sâu rộng, tâm và trí đều đặc biệt nhạy
bén, còn không thì thực rất khó bàn luận về hội họa vậy.
