chuyển và không có hình cố định. Phải tả được cái dịch chuyển lớn của
chúng, chớ sa vào chi tiết làm gì. Đó là những điều đầu tiên phải biết để
tránh. Rồi mới đến việc luyện bút.”
Ta hỏi: “Họa sỹ xưa nay, lão trượng nghĩ thế nào về họ?”
“Chỉ có một vài người gọi là đạt. Tạ Hách coi Lục Thám Vi là đệ nhất
thiên hạ, nhưng giờ đây thật khó lòng thấy được nguyên tác của ông ta. Còn
Trương Tăng Dụ, trong những tranh vẫn còn lại cho đến nay, thường vi
phạm cái lí của vạn vật. Nhiều họa sỹ vẽ màu, nhưng tranh đen trắng thật
ngày càng đẹp trong thời của bản triều (Đường) ta. Tranh của Trương Tháo
mạnh ở việc tái tạo sắc khí của cây và đá, tuyệt luân trong cách sử dụng
mực, vẽ cái gì cũng lão luyện thấu đáo từ trong nhận thức. Ông ta không
cần nhiều màu mè. Thật là độc nhất vô nhị. Hai hòa thượng Cự Dinh và
Bạch Vân có sắc thái rực rỡ kỳ diệu, bắt được cái thần đích thực của muôn
vật, thường khiến ta phải kinh ngạc và ngỡ ngàng thấy mình chưa thể hiểu
hết được họ. Vương Duy có tài sử bút và dùng mực thật phong phú và hài
hòa. Ông truyền đạt một sắc khí cao đạo. Hình tượng trong tranh ông bộc lộ
một tri thức sâu sắc. Lý Tư Huấn kiến văn rộng và có quan điểm cao nhã.
Bút pháp ông tinh tế. Tranh ông khôn và đỏm đáng, mà hoàn toàn không
dùng mực mảng đậm nhạt. Tranh Hạng Ung vẽ đá và cây bị khô và lờ mờ
rất lạ. Ông dùng mực đặc biệt giỏi, nhưng bút pháp thiếu xương cốt. Tuy
nhiên, ông thành công trong phong cách tự do và bắt được cái chân tướng
đồng nhất thể của vạn vật thủa hồng hoang vậy. Nguyên Đại Choang thì chỉ
khôn khéo và xinh xắn mà thôi. Ngô Đạo Tử giỏi chân dung, tranh có cá
tính rất cao. Ông vẽ cây không cần theo công thức. Chỉ tiếc là ông sử dụng
mực chưa hết tầm mà thôi. Sau họ Trần và sư Đào Phấn thì toàn những họa
sỹ hạng trung bình và không có gì khác thường. Bút pháp và dụng mực của
họ bộc lộ khó khăn. Đại khái ta chỉ có thể nói như thế với ngươi…” [Tôi bỏ
không dịch một đoạn ở đây, vì thấy chẳng có gì quan trọng.]
Lão trượng im lặng hồi lâu, rồi bảo ta: “Ngươi nên cố gắng. Đến lúc
không phải loay hoay đến bút pháp và dụng mực nữa, ngươi sẽ vẽ được
