trước cảnh mùa đông mịt mù trong sương tuyết. Tranh phải làm cho người
xem cảm xúc như thể họ đang trong cảnh thực vậy.
Cũng như thế, tranh phải khiến cho người xem thấy ước muốn một điều
gì đó. Người ta ngứa ngáy muốn đi khi thấy một dải vết chân trăng trắng
trải dài trong sương chàm; người ta ước gì được tận mắt ngắm dòng sông
yên bình kia đang lấp lánh dưới ánh tà dương; người ta nảy ra ý nghĩ muốn
được lên núi sống khi thấy hình những kẻ sỹ ẩn dật trong chốn lâm tuyền;
người ta ao ước được du ngoạn để tận mắt ngắm những dòng suối gập
ghềnh dưới vách đá cheo leo ấy trong tranh. Tranh phải gợi được những
ước muốn như thế bằng cách khiến cho người xem tưởng như mình đang
đứng trong cảnh thật.
Núi non vùng đông nam (Trung Quốc) thanh cao kì lạ. Không phải thiên
tạo tư vị gì vùng này, mà chỉ vì đất ở đó gồm những vùng châu thổ thấp
(Thượng Hải, Hàng Phố…). Nền đất nông. Nhiều núi non và vách hoa
cương mọc dựng đứng lên trời, và những thác nước trông như thể từ chín
tầng mây đổ thẳng xuống. Có những thác nước cao hàng nghìn trượng như
ở Hoa Sơn, thật cao, nhưng cũng không nhiều. Những rặng núi lớn từ đất
bằng vươn lên, chứ không từ đất trũng.
Núi non vùng tây bắc thì bao la. Cũng không phải vì thiên tạo tư vị gì
vùng đất ấy, mà vì mặt đất ở đó cao hơn, sông ngòi từ đó mà chảy xuống,
và chân núi nhấp nhô trải dài dưới những vùng trũng ấy. Mặt đất dày và
nước thì sâu. Có nhiều dãy núi uốn lượn trải dài hàng ngàn dặm qua những
cao nguyên nhấp nhô tứ phía. Có những đỉnh núi đột ngột vút lên như ngọn
Tung Sơn và Thảo Thạch, nhưng cũng không nhiều, và ngay cả hai ngọn
này cũng có vẻ như mọc lên từ đáy đất trũng sâu bên dưới bằng địa.
Vùng núi Tung Sơn có những cảnh sông suối tuyệt vời, vùng Hoa Sơn thì
đẹp vì các đỉnh núi hiền hòa, Hằng Sơn có những kẽ núi kì ảo, Hành Sơn có
các khe vực nguy nga, còn Thái Sơn thì có một đỉnh núi đặc biệt mỹ miều.
Có đủ hết núi non danh tiếng và các chốn lớn lao như Thiên Thai, Ngô Nhĩ,
Lư Sơn, Hồ Sơn, Yến Đường, Minh, Nga My, Ngô Hạ, Thiên Tân, Vương
Vũ, Lâm Lư, và Vũ Đương. Những nơi ấy đều có ngọc quí và là chốn qua
