lại của các bậc chân nhân bất tử. Vẻ đẹp hùng vĩ của chúng không thể tả
xiết được. Muốn nắm bắt được thần khí của chúng, chỉ có cách đến tận nơi
cho thỏa lòng mong, ngắm chúng cho kĩ cho thỏa lòng ước, cho đến khi
nhắm mắt lại rồi mà vẫn thấy chúng rõ ràng ở trước mặt. Đến lúc ấy, chẳng
phải loay hoay giấy lụa bút mực gì nữa cũng có thể vẽ những gì đã có trong
tâm khảm mình mà thành tranh. Này, hòa thượng Hoài Tự nghe tiếng sông
chảy ban đêm ở Hạ Long mà đổi mới được thư pháp của mình. Trương Húc
nhìn đường kiếm của Công Tôn mà chế ra được lối thảo thư đặc biệt. Nếu
không có chuẩn bị, kiến thức thâm hậu, kinh nghiệm rộng rãi, cảm nhận sâu
sắc và biết chắt lọc, làm sao có thể vẽ được một bức tranh đầy cảm hứng về
những ngọn núi khắc khổ kia và tạo nên được một thế giới sống động trên
các tầng mây ấy?
Có nhiều lỗi trong tranh của các họa sỹ trẻ nôn nóng hiện nay. Về chuyện
phải có chuẩn bị, ta đã nhìn một bức tranh mới nhan đề “Chân nhân luyến
sơn”, vẽ một ông già tay chống cằm ngồi bên mép một đỉnh núi, và một bức
khác nhan đề “Hiền nhân luyến thủy”, vẽ một ông già đang nghe ngóng
dưới một vách đá. Những bức tranh ấy bộc lộ tình trạng thiếu chuẩn bị. Chủ
đề “luyến sơn”, yêu mến cảnh núi non, nhẽ ra phải được diễn đạt như trong
bài “Lều Cỏ” của Bạch Cư Dị, làm cho người ta thấy được cảm giác mãn
nguyện được sống trong núi. Chủ đề “luyến thủy”, yêu mến sông nước, nhẽ
ra phải được diễn đạt như trong bức “Vương Toàn” của Vương Duy, vẽ ra
hết những niềm vui thú chỉ có được ở bên sông. Không thể chỉ dùng hình
ảnh một ông già để diễn đạt những chủ đề này.
Về chuyện phải có kiến thức thâm hậu, ta đã thấy những thợ vẽ chỉ bố trí
ba bốn đỉnh núi chỗ này chỗ kia, hoặc vẽ ba bốn nét lăn tăn trên mặt nước.
Đó là do thiếu kiến thức thâm hậu. Bởi lẽ núi có nhiều kiểu khác nhau, to
nhỏ cao thấp khác nhau. Một bức tranh đạt phải cho thấy chiều hướng của
các trái núi, mối quan hệ của chúng với nhau, và tả được cái khối lớn lao
của chúng. Các khối nước cũng vậy, hoặc tĩnh lặng, hoặc chảy xiết, tung
tóe, sủi bọt, hoặc trải dài mênh mang, nhưng cái phẩm chất sâu thẳm của
nước là yên bình và mãn túc.
