phát nào đó. Còn chuyện nắm chính quyền bằng một hành động đến từ bên
ngoài, cố nhiên tôi không thể nghĩ tới điều đó.
Châu Phi đen thể hiện nhiều khả năng khác hẳn. Vào những ngày đầu
của Nước Pháp Tự Do, những cuộc biểu tình diễn ra tại Dakar, Saint-Louis,
Ouagadougou, Abidjan, Konakry, Lomé, Douala, Brazzaville, Tananarive,
và thư tín từ các nơi đó gửi về tôi, tất cả cho thấy rằng tại các vùng đất mới
ấy nơi tinh thần năng động nổi trội, việc tiếp tục cuộc chiến dường như là
điều chắc chắn. Cố nhiên, thái độ của Noguès cuối cùng cam chịu, hành
động của Boisson, toàn quyền tại châu Phi xích đạo rồi cao ủy tại Dakar,
làm cho nhiệt tình của dân chúng rơi vào chỗ đáng ngờ, tất cả làm suy giảm
khí thế sôi sục của châu Phi. Dầu sao lửa vẫn âm ỉ trên hầu hết các thuộc
địa của chúng tôi.
Triển vọng mở ra chủ yếu trong toàn thể các lãnh thổ vùng xích đạo
của chúng tôi. Đặc biệt tại Cameroun, phong trào chống đối đình chiến lan
rộng khắp mọi nơi. Dân chúng, người Pháp cũng như người bản địa, của
đất nước hoạt động và sinh động này lấy làm phẫn nộ trước sự đầu hàng. Ở
đó người ta cũng không chút nghi ngờ rằng thắng lợi của Hitler sẽ lặp lại sự
thống trị của người Đức mà họ đã gánh chịu trước Thế chiến I. Giữa sự xúc
động chung, người ta truyền cho nhau những tờ truyền đơn theo đó những
kiều dân Đức mới đây rút lui trên hòn đảo Fernando Po’ thuộc Tây Ban
Nha báo sắp tới sẽ trở về với các nhiệm sở và đồn điền. Một ủy ban hành
động đã được thành lập do ông Mauclère, giám đốc những công trình công
cộng, đứng đầu và đã xin gia nhập. Toàn quyền Brunor thì không quyết
định bởi đang rối rít với cơ hội của mình. Nhưng người ta có thể nghĩ tới
một cuộc can thiệp kiên quyết từ bên ngoài để có thể đưa tới giải pháp.
Tại Tchad dường như các điều kiện còn tốt hơn nữa. Ông Thủ hiến
Félix Éboué đã ngay tức khắc phản ứng theo hướng của cuộc kháng chiến.
Con người thông minh và hảo tâm này, người da đen nhiệt tình với nước
Pháp, nhà triết học nhân bản, đã cực lực chống lại sự đầu hàng của nước
Pháp và sự thành công của chủ nghĩa chủng tộc quốc xã. Ngay từ những lời
kêu gọi đầu tiên của tôi, Éboué, đồng tình với ông Tổng Thư ký Laurentie
của mình, đã ra quyết định dứt khoát rồi. Các thành phần người Pháp trong
