dụng đài phát thanh thì họ hoàn toàn là một cái gì khác với “một nhúm lính
đánh thuê tập họp quanh một cái micro.” Chính vì thế mà người ta bắt đầu
thoáng thấy tại Pháp một phương sách cứu vãn đúng nghĩa của Pháp, trong
khi người Đức buộc phải tính đến những khó khăn chồng chất mà cuộc
kháng chiến gây ra cho họ. Ở tận cùng châu Phi tôi nhận ra tình hình này đã
tác động mạnh lên thái độ những con người ở Vichy.
Sau vụ việc Dakar, trước tiên họ đã phản ứng bằng bạo lực. Nhiều
máy bay của Maroc ném bom xuống Gibraltar. Nhưng ngay sau đó người ta
cố xoa dịu. Nhiều bức điện của các ông Churchill và Eden thông báo với tôi
về những cuộc trao đổi khai diễn ngày 1 tháng Mười tại Madrid giữa ông
Đại sứ de la Baume và người đồng sự phía Anh là ngài Samuel Hoare. Vấn
đề là được người Anh thuận để các tàu hàng từ châu Phi ghé qua Pháp với
sự bảo đảm quân Đức sẽ không chiếm lấy chúng. Nhưng ngoài ra ông de la
Baume còn tuyên bố thay cho Baudouin, rằng: “Nếu kẻ thù chiếm các loại
thực phẩm này, chính phủ sẽ chuyển tới Bắc Phi và nước Pháp sẽ tiếp tục
cuộc chiến bên cạnh vương quốc Anh.”
Trong khi vẫn ghi nhận sự rối loạn thể hiện trong những lời tuyên bố
như thế, tôi đã khuyên người Anh nên đề phòng. Người ta không thấy chính
xác bằng cách nào những con người đã tự họ đặt đất nước dưới luật lệ của
kẻ thù và lên án những ai muốn chiến đấu, lại có thể bất ngờ trở thành
những người kháng chiến vô địch bởi vì quân xâm lược lấy đi mớ thực
phẩm thêm vào số thực phẩm họ vẫn lấy mỗi ngày. Thật vậy, mặc dầu
những cố gắng của chính phủ London để động viên Vichy trong những ý
tốt thoáng qua của họ, mặc dầu những thông điệp riêng của Nhà vua Anh
và của Tổng thống Hoa Kỳ gửi cho ông Thống chế, mặc dầu những cuộc
tiếp xúc của người Anh với Weygand, giờ đây đã chuyển tới Alger, và với
Noguès, vẫn ở Maroc, người ta sớm thấy, dưới áp lực của người Đức, mọi
ảo tưởng đều tan biến. Ngày 24 tháng mười, cuộc gặp gỡ giữa Pétain và
Hitler diễn ra tại Montoire. Cuộc hợp tác của Vichy với quân thù đã được
chính thức công bố. Cuối cùng, trong những ngày đầu của tháng Mười một,
Vichy kết thúc các cuộc đàm phán tại Madrid.
