tức là sáu trăm sáu mươi tàu chở khách và tàu chở hàng – mà nước Pháp sở
hữu vào đầu cuộc xung đột, 700.000 tấn, với một trăm bảy mươi tàu, vẫn
tiếp tục nỗ lực chiến tranh sau các cuộc đình chiến. Công tác phục vụ của
ngành hàng hải thương mại chúng tôi, được điều khiển bởi Malglaive và
Bingen, sau đó bởi Smeyers và Andus-Farize, bảo đảm việc trang bị do các
đoàn thủy thủ Pháp, một số tàu bè lớn nhất có thể. Ngoài ra họ còn can
thiệp vào việc sử dụng những chiếc tàu khác thuộc phần trách nhiệm của
người Anh, bấy giờ lá cờ Anh phấp phới bên cờ tam tài nơi đuôi tàu hoặc
trên cột buồm cao của những chiếc tàu lưu vong đó. Trong khi đó sáu mươi
bảy tàu buôn, tổng cộng 200.000 tấn đã được chúng tôi trang bị. Hai mươi
chiếc đã hoặc sẽ bị tổn thất; 580 sĩ quan và 4.300 thủy thủ vẫn bảo đảm
công tác. Vào mùa xuân 1942, hơn một phần tư đã hy sinh trên biển.
Các tàu chở khách vẫn chuyển vận các đội quân. Cứ thế mà tàu Ile de
France, tàu Félix Roussel, tàu Président Paul Doumer đưa tới phương Đông
quân tăng viện Anh từ châu Úc và Ấn Độ. Các tàu hàng vẫn thường theo
các đoàn tàu và chở nguyên liệu, vũ khí, quân nhu tới bất luận nơi nào cần.
Thỉnh thoảng một trong số đó vẫn phải đơn độc vượt đại dương. Trong
ngành hàng hải thương mại, tàu chỉ tới hải cảng để lại lên đường. Nó còn bị
ném bom trong những lần đỗ lại. Ngoài khơi công việc trên tàu lại nhọc
nhằn và nguy hiểm. Cần phải chăm chú theo dõi ngày đêm, tuân thủ các
quân lệnh nghiêm ngặt, không ngừng chạy tới các trạm báo động. Thường
khi chúng tôi phải chiến đấu, bắn đại bác, xoay xở trong thảm họa để tránh
ngư lôi hoặc bom. Có khi tàu chìm và chúng tôi phải lội bì bõm trong làn
nước đầy dầu và lạnh giá với những bạn đồng ngũ đang chết đuối khắp nơi
xung quanh. Cũng có khi chúng tôi biết tới niềm vui khủng khiếp được
chứng kiến cảnh máy bay ném bom bị bắn rơi hoặc ngắm lớp dầu mazut
dưới đó tàu ngầm quân thù đang chìm. Thậm chí có khi chúng tôi cũng
đánh chìm được tàu ngầm địch, dầu chỉ là một tàu chở hàng, như tàu Fort-
Binger vào tháng Năm năm 1942 ở ngoài khơi Terre-Neuve đã đưa một tàu
ngầm Đức xuống đáy biển.
Một hôm nọ, tại Liverpool, Huân tước Đô đốc Percy Noble, người chỉ
huy hoạt động hàng hải và cuộc chiến đấu trên toàn vùng Đại Tây Dương,
