hoãn. Ông tuyên bố:
Cơ sự đã đến mức trách nhiệm của mỗi người phải thiết lập rõ ràng.
Chính vì vậy mà tôi đã thảo kiến nghị của mình và tôi xin trao tận tay Thủ
tướng.
Dầu bị thôi thúc phải đọc trong thời hạn ngắn bài phát biểu đã được
báo trước, ông Thủ tướng vẫn tìm cách thảo luận về ý kiến của ông Tổng
Tư lệnh. Ông này nhất định không lùi bước. Trận đánh trên chính quốc đã
thua. Phải đầu hàng thôi. Giữa cuộc nói chuyện, tôi nói:
Nhưng vẫn còn những triển vọng khác chứ.
Bấy giờ Weygand lên tiếng hỏi, giọng nhạo báng:
Ông có điều gì để đề nghị không?
Tôi đáp:
Chính phủ không đề nghị mà ra lệnh. Tôi tin chính phủ sẽ ra lệnh.
Cuối cùng ông Paul Reynaud phải đuổi ông Tổng Tư lệnh ra và chúng
tôi chia tay trong một bầu không khí thật nặng nề.
Những giờ cuối cùng chính phủ hiện diện tại thủ đô đầy ắp những sự
sắp xếp theo yêu cầu của cuộc di tản. Thật ra nhiều điều đã được chuẩn bị
căn cứ theo kế hoạch rút lui của ông tổng thư ký bộ Quốc phòng. Nhưng
vẫn còn tất cả sự bất ngờ. Mặt khác, việc quân Đức sắp sửa tràn tới dưới
những bức tường của Paris đặt ra nhiều vấn đề cam go. Bản thân tôi, ngay
khi nhận nhiệm vụ, đã nói rằng thủ đô phải được bảo vệ và yêu cầu ông
Thủ tướng, ông Bộ trưởng Bộ Quốc phòng và Chiến tranh chỉ định, trong ý
đồ đó, một người chỉ huy kiên cường làm Tổng trấn. Tôi đề nghị tướng de
Lattre, người mới đây nổi bật trong vai trò chỉ huy một sư đoàn trong các
trận đánh quanh Rethel. Nhưng ông Tổng Tư lệnh sớm tuyên bố Paris là
“thành phố mở ngỏ” và Hội đồng Bộ trưởng tán thành điều đó. Trong khi
đó phải bất ngờ tổ chức việc sơ tán một khối lớn đồ vật và một số đông con
người. Tôi phụ trách chuyện này cho tới chiều trong lúc khắp nơi người ta
lo đóng kiện, chất đồ lên xe, từ trên tới dưới tòa nhà xôn xao những người
khách cuối cùng và các máy điện thoại reo không ngừng trong tuyệt vọng.
Khoảng nửa đêm, ông Paul Reynaud và tôi bước lên cùng một chiếc
xe. Cuộc hành trình chậm chạp trên một con đường tắc nghẽn. Lúc tảng
