Canada, Úc và New Zealand. Sự hợp tác của Khối Thịnh vượng
chung sẽ kết thúc nếu những quốc gia tài trợ thấy không có lợi
khi so sánh giữa phí tổn và lợi ích. Với sự tế nhị và khéo léo,
Smith đã thuyết phục những nhà lãnh đạo châu Phi và châu Á
không đẩy vấn đề đến sự đổ vỡ. Sonny Ramphal, Bộ trưởng
Ngoại giao Guyana, người kế nhiệm Smith vào năm 1975, tỏ ra
khéo léo hơn khi để cho các nhà lãnh đạo Thế giới thứ Ba sử
dụng thuật hùng biện của họ trong khi ông vẫn tiếp tục giữ
đường lối bằng cách đảm bảo sự cân bằng giữa phí tổn và lợi ích
nhằm giữ lại những người tài trợ đã tham gia.
Rhodesia và nạn phân biệt chủng tộc chiếm nhiều thời gian
tại mọi hội nghị. Đối với hầu hết các hội nghị, nếu không xem
các biên bản, tôi sẽ không nhớ những vấn đề thời sự đã gây lo
lắng cho các nhà lãnh đạo vào thời gian đó. Song tôi cũng có
những đoản văn không thể quên về những cuộc gặp gỡ và các
cuộc trao đổi của mỗi hội nghị. Tại Ottawa vào năm 1973, tôi
nhớ ngài chủ tọa, Thủ tướng Pierre Trudeau, một người Canada
gốc Pháp, đã sử dụng song ngữ thành thạo và truyền cảm. Ông
nói với tôi rằng mẹ của ông là người Ai–len và cha ông là người
Pháp. Trudeau có đầu óc thông minh cùng với ngôn ngữ sắc
bén. Tôi đã quan sát cuộc họp báo của ông với sự khâm phục.
Khi ông chuyển từ tiếng Anh sang tiếng Pháp, nét mặt và cử chỉ
của ông trở thành người Pháp. Ông thực sự là một người Canada
thông thạo hai ngoại ngữ và hai nền văn hóa. Ông rất thương
cảm những nạn nhân của sự bất công và luôn sẵn sàng giúp đỡ
họ, nhưng có thể hoàn toàn cứng rắn trong việc cắt học bổng
của Canada dành cho sinh viên Singapore khi ông quyết định
rằng chúng tôi có đủ khả năng để trả.
Một nhân vật đáng nhớ khác từ hội nghị Ottawa là Thủ
tướng Sheikh Mujibur Rahman, người anh hùng đã chống lại
