những tai họa khác gây ra đã dạy cho người Trung Hoa biết
được giá trị của tiền vàng: không hư hỏng, không biến dạng và
dễ dàng hoán đổi. Ba năm rưỡi Nhật chiếm đóng Singapore là
một kinh nghiệm gần đây. Tôi nói với ông ta rằng với một tahil
vàng (tương đương hơn một ao–xơ vàng một chút, khoảng 30g),
mặc cho lạm phát có ở mức cao, người ta vẫn có thể nuôi sống
gia đình trong suốt 1 tháng kể cả thuốc men và những nhu yếu
phẩm khác. Những gì tôi nói dường như càng củng cố thêm
niềm tin của ông ta. Tôi nói đó là bản năng sơ khai trong con
người. Thông dịch viên của ông ta, Hoàng thân Andronikov,
người Pháp gốc Nga thì dịch là nguyên thủy. Tôi phản đối:
“Không, sơ khai, những ngày đầu tiên của thế giới con người chứ?”
Người phiên dịch lạnh lùng nhìn tôi nói: “Vâng, trong tiếng Pháp
nguyên thủy tức là sơ khai”. Tôi cảm thấy mình đã kiềm chế đúng
lúc.
Valéry Giscard d’Estaing được bầu làm Tổng thống vào tháng
5/1974, kế vị Pompidou. Tôi ở Paris trong một chuyến viếng
thăm riêng tư nhưng ông ta đã bỏ ra ít thời giờ ngay trong
khoảng thời gian chỉ vài ngày sau bầu cử để đón tiếp tôi. Đó là
một buổi gặp gỡ rất thú vị kéo dài hơn một giờ đồng hồ ở điện
Élysée. Không như Pompidou biết tiếng Anh nhưng chỉ nói bằng
tiếng Pháp, Tổng thống Giscard quyết định sử dụng tiếng Anh.
Cao lớn, với khuôn mặt dài vẻ quý tộc, trán hói cao, ông ta nói
bằng giọng Pháp nặng, lựa chọn cẩn thận ngôn từ với độ chính
xác cao.
Ông ta tỏ ra rất Pháp trong cách tiếp cận, khôn ngoan, logic
và có hệ thống. Tại sao Singapore phát triển còn các nước khác
thì không? Các nước khác còn thiếu điều gì? Tôi chỉ có thể nói
với ông ta những gì tôi nghĩ là ba lý do chính; thứ nhất, xã hội
ổn định và đoàn kết; thứ nhì, một động cơ văn hóa để đạt thành
