cộng sản. Một đoàn đại biểu sinh viên ở các trường đại học đã
trao thư phản đối cho tòa đại sứ Trung Quốc.
Đây là một dịp hữu ích vì nó nêu bật sự khác biệt về quan
điểm, sự nhận thức và những mối quan hệ về mặt tình cảm của
ba nhóm sắc tộc người Hoa, thể hiện những cấp độ về chính trị
khác nhau với Trung Quốc cộng sản.
Nếu Đặng không dự phần vào việc ra lệnh cho Quân đội Giải
phóng Nhân dân quét sạch Thiên An Môn, hẳn Đặng đã được ca
ngợi ở phương Tây khi ông qua đời vào tháng 2/1997. Ngược lại,
mỗi bài cáo phó lại bị pha thêm lời chỉ trích gay gắt về vụ đàn áp
dã man diễn ra hồi ngày 4/6 và mỗi bản tin truyền hình đều
kèm theo hình những cảnh đã diễn ra ở Thiên An Môn. Tôi
không biết các sử gia Trung Quốc sẽ đánh giá vai trò của ông ấy
ra sao. Với tôi, Đặng là một nhà lãnh đạo vĩ đại, ông ta đã thay
đổi vận mệnh của Trung Quốc và của thế giới.
Ông ta là người có đầu óc thực tế và thực dụng, chứ không
theo ý thức hệ. Đã hai lần ông bị Mao thanh trừng, nhưng ông
đã trở lại nắm quyền để cứu Trung Quốc. 12 năm trước khi Liên
bang Xô Viết sụp đổ, ông đã biết rằng nền kinh tế kế hoạch hóa
tập trung là không hiệu quả. Ông mở cửa Trung Quốc, chào đón
tự do kinh doanh và tự do thị trường, khởi đầu bằng những đặc
khu kinh tế dọc bờ biển. Đặng là nhà lãnh đạo duy nhất ở Trung
Quốc có vị thế và sức mạnh chính trị để đảo ngược chính sách
của Mao. Cũng như Mao, Đặng đấu tranh để hủy bỏ một Trung
Quốc xưa cũ. Nhưng ông đã làm những gì mà Mao không làm.
Ông xây dựng nên một Trung Quốc mới, sử dụng tự do kinh
doanh và tự do thị trường “mang đặc điểm Trung Quốc”.
Là một cựu binh chiến tranh và cách mạng, ông xem những
sinh viên biểu tình tại Thiên An Môn là mối hiểm họa đe dọa
đẩy Trung Quốc trở lại tình trạng hỗn độn và bạo loạn, đình đốn
