cá ướp muối. Nó la rú lên và cứ lải nhải mãi những câu than thân tủi
phận, tay thì đập đập con cá ướp muối đó xuống bực cầu thang. Có
những tên phu xe, lính tráng say rượu vây chung quanh nó; bọn
chúng cười đùa chọc ghẹo đứa con gái. Em không tin là một ngày
nào đó em sẽ giống như đứa đàn bà kia phải không? Anh cũng
không muốn tin. Nhưng ai biết đâu đấy! Cách đây tám hay mười
năm gì đó, mụ đàn bà có con cá ướp muối ấy từ nơi khác tới tỉnh
này, tươi sáng như một thiên đồng bé nhỏ, ngây thơ, trong trắng,
không vẩn một hạt bụi, đầy thẹn thùng bẽn lẽn. Có lẽ nó cũng đã
như em, cũng kiêu hãnh và dễ giận hờn, mắt nhìn như một hoàng
hậu, và tin rằng hạnh phúc đang chờ đợi người nào yêu nó và người
nào được nó yêu. - Và rốt cuộc như em thấy đấy! Và liệu em nghĩ
như thế nào, nếu trong cái lúc ngồi cầm con cá ướp muối đập đập
xuống những bậc thang đá đó, người say mềm và đầu tóc bù xù như
thế, nó bỗng sự nhớ tới tất cả những năm trong trắng ngày xưa dưới
mái nhà cha mẹ, hồi nó còn đi học, và cậu con trai hàng xóm đi theo
ve vãn nó ở dọc đường và thề bồi với nó rằng cậu sẽ yêu nó suốt đời
và sẽ hiến dâng trọn đời cậu cho nó, rồi hai người cùng ước hẹn sẽ
yêu nhau mãi mãi và khi nào lớn lên nhất định sẽ lấy nhau ngay?…
Không, Liza ạ! Giá em được chết trong một xó xỉnh nào đó, trong
một căn hầm dưới đất nào đó như người đàn bà bị bệnh lao anh vừa
nói lúc nãy, thì đó còn là một hạnh phúc cho em, thật đấy. Em nói
đến nhà thương? Giá người ta chở em vào nhà thương thì còn là
phúc! Nhưng nếu mụ chủ em vẫn còn cần đến em? Bệnh lao đâu
phải như bệnh cảm sốt. Người bị bệnh đó cho đến giây phút cuối
cùng còn ôm hi vọng và nói mình vẫn còn khoẻ: họ tự dối mình, và
như vậy càng có lợi cho mụ chủ. Ừ, đúng vậy đó. Em đã bán linh
hồn cho mụ ấy, và hơn nữa em lại còn mắc nợ mụ ấy. Em đâu còn
được quyền há miệng ra nữa. Đến lúc nào em hấp hối, mọi người sẽ
quay mặt đi và lìa bỏ em, bởi đến lúc đó thì em còn làm được cái gì
cho họ? Trái lại, người ta còn trách mắng em là đã choán nhiều chỗ
quá, là sao không chết nhanh cho khuất mắt! Em cũng không xin
