đau đớn đến thế, hối hận đến thế. Nhưng cái lúc tôi chạy theo Liza,
có ai ngờ được dù chỉ một chút là tôi sẽ dừng ở nửa đường không?
Từ đó tôi không còn gặp Liza và cũng không còn nghe nói đến
nàng nữa.
Cũng xin nói thêm rằng rất lâu về sau tôi lấy làm thỏa mãn với
câu nói về sự có ích của sự nhục nhã và của lòng căm thù, mặc dù tôi
cũng đã gần ốm liệt giường vì buồn chán và ưu phiền.
Cho mãi đến ngày nay, sau bao nhiêu năm, nhớ lại những kỷ
niệm đó tôi không khỏi không vô cùng xót xa. Còn nhiều xót xa khác
nữa khi nhớ lại, nhưng… thôi, nên chấm dứt tập bút kí này ở đây có
phải là hơn không? Tôi cho là bắt đầu viết nó cũng đã hết sức sai lầm
rồi… Ít ra, tôi cũng thấy rất xấu hổ suốt thời gian tôi viết câu chuyện
này, nó chẳng phải là văn chương nữa, mà là một hình phạt, một tội
hình.
Kể lể dài dòng tại sao tôi bỏ lỡ cuộc đời vì thiếu môi trường, vì
mất đi thói quen với đời sống, vì đã không ngớt căm giận dưới căn
hầm của tôi - quả thực không thú vị tý nào hết. Muốn dựng nên một
cuốn tiểu thuyết cần phải có một nhân vật, nhưng tôi, hình như tôi
đã cố tình chỉ thu nhặt những dáng nét của một phản nhân vật. Và
cái chính là rồi tất cả sẽ còn tạo nên một ấn tượng hết sức đáng ghét
nữa, bởi tất cả chúng ta đều đã mất đi thói quen sống, bởi chúng ta,
chẳng ít thì nhiều, đều là những kẻ què quặt. Ta đã mất đi thói quen
đến độ ta gần như cảm thấy ghê tởm với đời sống thực sự, “đời sống
sống động”, và chính vì vậy ta không thể chịu nổi khi người ta nhắc
đến nó. Rồi ta coi đời sống thực sự, “đời sống sống động”đó như
một hình phạt, một khổ dịch, và ai trong chúng ta đều đồng ý rằng
tốt hơn hết là sống theo sách vở. Nhưng tại sao đôi khi ta cứ phải
bứt rứt băn khoăn như thế? Chúng ta đang tìm kiếm cái gì? Chúng
ta đòi hỏi cái gì? Chính ta cũng không biết nữa. Và nếu mọi dục
vọng của ta đều được thỏa mãn, thì có khi ta lại thấy đau khổ hơn.
