động gì nhưng điều chính là phải ngay tức khắc). Và rồi thì tôi xuất
hiện trong ánh hào quang, cưỡi trên lưng một con bạch mã, và một
vòng nguyệt quế quấn trên đầu. Tôi cũng không hề nghĩ đến một vai
trò thấp hơn, và có lẽ vì vậy mà trong đời sống thực tại tôi rất yên ổn
bằng lòng với vai trò thập kém nhất. Hoặc là làm anh hùng, hoặc là
lội trong bùn; đối với tôi không có giải pháp thứ ba. Và đó chính là
điều đã làm hại tôi: bởi khi ngụp lặn trong bùn tôi tự an ủi rằng
những lúc khác tôi đã là kẻ anh hùng, và cái cốt cách anh hùng đó sẽ
che đậy đống bùn nhơ: con người bình thường khi ngụp lặn trong
bùn thì cảm thấy xấu hổ, còn kẻ anh hùng ngự trên tột đỉnh như thế
thì làm sao mà vấy bùn cho được; bởi vậy tôi vẫn có thể đắm mình
trong bùn nhơ như bình thường!
Điều đáng chú ý nhất là những cảm kích mãnh liệt của tôi về “cái
mĩ, cái thiện” đó đôi khi phát sinh ngay trong lúc tôi đang sa đọa,
đúng trong lúc tôi vừa ngã xuống đáy cùng của vực thẳm. Chúng
hiện lên le lói như những bóng hình kỉ niệm. Tuy nhiên chúng vẫn
không tiêu tan nổi những dục vọng của tôi; trái lại chúng con kích
thích những dục vọng đó là khác; nghĩa là có thể ví như một thứ
nước xốt ngon cho những dục vọng ấy của tôi. Nước xốt này gồm
những mâu thuẫn, những đau khổ, những phân tích nội tâm. Và
những day dứt đó, lớn hay nhỏ, thảy đều cho cái trụy lạc của tôi một
vị cay cay, một ý nghĩa nữa là khác. Nói tóm lại là những khát vọng
của tôi về “cái mĩ, cái thiện” đã hội đủ những điều kiện cần cho một
thứ nước xốt ngon. Không phải vì thế mà không có một bề sâu. Bởi
lẽ nếu không thì sao tôi lại chịu chấp nhận một thứ trụy lạc tầm
thường như vậy, thứ trụy lạc của một thầy kí thấp hèn, lại chịu nổi
cái nhày nhụa đó một cách yên ổn? Nghĩa là phải có cái gì quyến rũ
tôi, lôi kéo tôi đến những xóm đĩ chứ? Không, luôn luôn tôi tìm
được một thái độ vô cùng cao quý để ngắm nhìn sự vật.
Và biết bao là tình yêu, ôi Thượng Đế! Biết bao là tình yêu rung
động trong tôi mỗi khi tôi mơ mộng, mỗi khi tôi khao khát “cái mĩ,
cái thiện”! Cho dù cái tình yêu đó có tính cách hoang tưởng, cho dù
