- Còn em, em là con nhà thường dân.
- Em không nên chế nhạo. Và xin em đừng ngắt lời anh. Nếu anh kể lể
lôi thôi như thế không phải là anh muốn khoe khoang. Từ ngày còn nhỏ
anh đã theo một nền giáo dục Âu tây, óc anh đã nhiễm những tư tưởng Âu
tây, anh hiểu, anh yêu, anh trọng cái giá trị, cái quyền tự do của cá nhân.
Mà chắc em cũng thừa biết rằng hơn một năm nay, nghĩa là từ ngày anh
biết em, từ ngày anh yêu em, lúc nào anh cũng dạy em, anh cũng muốn
chôn sâu vào tâm trí em những tư tưởng cao thượng ấy, tuy rằng anh vẫn
biết em là tín đồ Khổng Mạnh mà trí nghĩ anh không hề chịu ảnh hưởng
của Nho giáo. Vậy thì không khi nào anh lại phân đẳng cấp, anh lại phân
biệt con quan với con dân.
Như nhà diễn thuyết không có lý tưởng dự sẵn Lộc nói huyên thiên
chẳng biết định nói gì nữa, hình như bị cách nghị luận liên miên đưa tư
tưởng chàng ra ngoài vòng câu chuyện. Chàng luống cuống ngồi ngẫm nghĩ
một lát. Trong khi ấy, Mai yên lặng đăm đăm nhìn chàng...
- Nhưng mẹ anh... em đừng tưởng lầm, và nếu em biết mẹ anh thì em
tất phải kính mến, vì mẹ anh là một người rất đáng quý trọng... song mớ lễ
nghi đạo đức của Nho giáo chỉ thoáng qua tri thức, chứ đối với mẹ anh thì
nó đã ăn sâu vào tâm não, đã hòa lẫn vào mạch máu, đã thành một cái di
sản thiêng liêng về tinh thần bất vong bất diệt. Anh không nói quá đâu.
Chính anh đây, đã chịu ảnh hưởng của học vấn, của tinh thần Âu tây ngay
từ ngày còn nhỏ, thế mà nhiều khi anh vẫn thấy anh còn nhiều tư tưởng bị
kiềm tỏa trong giới hạn của Nho giáo. Chẳng nói đâu xa, hiện giờ chỉ vì
một chữ hiếu, mà anh không dám đường hoàng cùng em hưởng hạnh phúc
ái tình. Vì phải theo lễ nghi, phải đặt chữ tình ở dưới chữ hiếu, tuy chữ tình,
chữ hiếu nhiều khi ta chỉ hiểu lờ mờ, hoặc ta tự bắt buộc ta phải có hiếu...
Lộc bỗng im. Chàng nhác thấy hai hàng lệ ướt đẫm hai bên má Mai.
Chàng vội rút khăn lau nước mắt cho người yêu, mà thì thầm nói:
